Ons land lijkt te willen deelnemen aan een militaire campagne tegen IS van de ‘coalition of the willing’ die in Parijs verzamelen heeft geblazen. Er lijkt zich daarover binnen onze politieke wereld over de partijgrenzen heen een consensus af te tekenen, met uitzondering van radicaal links. We weigeren dus de lessen te trekken uit vorige catastrofaal afgelopen interventies.
De oorlogspartijen zijn de gevolgen van de oorlog in Libië – dat naar een nieuwe burgeroorlog afglijdt – blijkbaar uit het oog verloren. Opvallend ook, een paar gruwelijke beelden van onthoofde westerlingen hebben blijkbaar meer effect op onze actiebereidheid dan vele tienduizenden lokale doden en miljoenen vluchtelingen in Syrië en Irak.
Kwaal wordt remedie
Zoals we de afgelopen decennia al meermaals mochten zien, wordt de kwaal tot remedie verheven en doen we nog een schepje boven op de rotzooi die ‘we’ er ginds al van gemaakt hebben. Ons land wil ten strijde trekken onder leiding van een grootmacht die vele honderdduizenden directe en indirecte doden op zijn geweten heeft. De invasie en bezetting van Irak heeft het land in een spiraal van gruwelijk geweld gebracht. Zijn we dat vergeten? We trekken ten strijde met Golfstaten die direct of indirect IS en andere radicale salafisten hebben bewapend. En vergeet onze eigen wapenhandel niet. FN is een gegeerd merk in het Midden-Oosten.
Maar bovenal, je kan geen ideologie vernietigen met bommen. Integendeel. Radicale salafistische groepen voeden zich met militair geweld. Ze teren op politieke en andere frustraties en rekruteren zo met gemak duizenden jongeren in Europa. Elke bom vergroot niet alleen de onveiligheid in de olierijke regio, maar verhoogt ook het risico dat er wordt teruggeslagen op onze zwakste plekken: aanslagen op publieke plaatsen, in steden, zoals Londen en Madrid dat al eerder mochten ervaren. We zullen snijden in eigen vel, want de daaropvolgende antiterreurmaatregelen zullen de fundamentele vrijheden inperken. Ook dat konden we al eerder zien met gedrochten als de Amerikaanse ‘Patriot Act’.
Er is geen militaire oplossing voor IS. Luchtbombardementen kunnen IS misschien terugdringen, misschien zelfs vernietigen, maar zal het radicale salafisme op termijn politiek alleen maar sterker maken. Eerst was er Al Qaida, daarna kwam het sterkere IS. En daarna? Ons militair optreden in Irak (en eventueel Syrië) zal begrepen worden als steun aan de sjiieten en de Koerden in een sektarisch geworden politiek systeem. Dat is nu net het beeld dat IS graag geeft. Leren we dan nooit uit de fouten die er zijn gemaakt in het Midden-Oosten? Men zoekt zijn heil in contraproductieve kortetermijnmaatregelen, terwijl men de lange termijn – een duurzame vrede en ontwikkeling – verder dreigt te ondermijnen.
Vijf componenten van een oplossing
Kunnen we dan iets doen? Los van de al te grote illusie dat we eerder gemaakte fouten in een mum van tijd kunnen rechtzetten, is er wel degelijk een beleid mogelijk dat meer kans op slagen maakt.
1. Pak de Iraakse corruptie aan
Ten eerste. In Irak ligt de oplossing in een politiek die de soennieten niet verder in de armen van IS drijft. De generaals die na de val van Saddam Hoessein van hun posten zijn verwijderd, zijn heus geen fanatiekelingen, maar proberen vooral de machtsbalans in Irak te herstellen.
Ook de aanpak van de welig tierende corruptie in het leger en het hele overheidsapparaat kan wonderen verrichten. De corruptie is een gevolg van de ontmanteling van het staatsapparaat door de bezetter die plaats maakte voor privébedrijven die gingen voor de eigen kassa.
2. Stop met het bewapenen van de regio
Ten tweede. Stop met het bewapenen van de regio. IS vecht met westerse wapens, met wapens die geleverd zijn door Qatar, Saudi-Arabië, Turkije,…. Wapens voor de ene partij vinden in zo’n chaotisch conflict vlug hun weg naar de tegenstanders. Het gros van het zogenaamde ‘Vrije Syrische Leger’ draagt nu een salafistisch etiket. De seculiere, democratische krachten hebben we verwaarloosd terwijl net zij nodig zijn voor een democratische toekomst en de creatie van een tolerante rechtstaat.
3. Betrek Iran bij een grote vredesconferentie
Drie. Er is een grote, geloofwaardige vredesconferentie nodig waar alle betrokken landen en volken hun plaats en zeg moeten krijgen zonder politieke machtsspelletjes. Het is te absurd voor woorden dat oorlogsstokers als Saudi-Arabië gezien worden als een belangrijke partner, terwijl Iran nog steeds geweerd wordt.
Dat terwijl Teheran broodnodig is omdat het zowel met Damascus als Bagdad goed relaties onderhoudt en over veel invloed beschikt. Als we Bagdad willen overtuigen om afstand te nemen van de sektarische agenda, dan zal dat vanuit Teheran overtuigender overkomen dan vanuit Washington. Iran is zelf een sjiitisch land, maar vreest de gevolgen van de groeiende instabiliteit in zijn buurland. Hoe moeilijk ook: de oplossing ligt niet in het militaire, maar moet komen van de diplomatie.
4. Pomp dollars en euro’s in humanitaire hulp
Ten vierde. Responsibility to Protect (R2P) is geen militair concept, zoals velen dat lijken te denken. De militaire component is slechts een klein en zeer voorwaardelijk stukje van R2P, dat bovenal een civiele, vreedzame aanpak is. Willen we echt aan R2P doen, dan maken we eindelijk eens de dollars en euro’s vrij om de humanitaire ramp die zich al enkele jaren in Syrië en Irak afspeelt, aan te pakken. We spenderen graag miljarden aan gevechtsvliegtuigen en bommen, maar als het over de opvang van vluchtelingen gaat, zijn de geldbeugels vaak plotseling leeg.
5. Vergeet de binnenlandse agenda niet
Tot slot een boodschap voor groenen en socialisten. Wees op je hoede en trap niet in de uitgezette val. Dit conflict heeft ook een binnenlandse agenda en wordt gebruikt door politieke krachten die niet begaan zijn met het lot van een regio, maar er in eerste instantie naar streven om vooral een goede militaire bondgenoot te zijn die de nodige (militaire) budgettaire offers te brengen.
Wie vandaag pleit om deel te nemen aan deze coalition of the willing tegen IS, pleit meteen voor de peperdure vervanging van de F16’s. Het is een valstrik, want de huidige regeringsonderhandelaars zijn naarstig op zoek naar extra argumenten om de aankoop van nieuwe gevechtsvliegtuigen bij de publieke opinie te laten slikken.
‘Nooit meer oorlog’, dat was toch de boodschap na 1914? Ons land besteedt miljoenen om de gruwel van de ‘groote oorlog’ te herdenken. Ik zou zeggen, berg alles maar terug in de kast, want we lijken niet de juiste lessen te willen trekken. Nu weet ik zeker dat de herdenkingen er zijn om Vlaanderen en België te vermarkten ten koste van zij die destijds naar de slachtbank zijn gevoerd.
