Er is “etnische onrust” in de autonome republiek Basjkirostan en dat is een zorg voor Ruslands president Vladimir Poetin. Basjkirostan en Basjkieren, namen die zelden het nieuws halen. Dat gebeurt nu met de massale protesten in de steden Bajmak en Oefa tegen de veroordeling van activisty Fail Alsynov tot vier jaar opsluiting wegens het aanstoken tot etnische onrust. Maar het gaat tegelijk om een anti-oorlogsprotest.
Basjkort
Alsynov, 37, kreeg met vier jaar gevangenis een zwaardere straf dan de aanklager had geëist. Deze Basjkierse militant is al jaren zeer actief voor milieuzaken en voor de rechten van de Basjkieren. Hij is een van de leiders van ‘Basjkort’ , een tien jaar geleden opgerichte groep die opkomt voor grotere autonomie voor Basjkirostan en voor de plaats van de Basjkiieren in die republiek – ze maken bijna 30% uit van de meer dan 4 miljoen inwoners.
Basjkirostan is een economisch rijke republiek, met zware industrie, olieraffinaderijen en mijnbouw waar enkele families na de uiteenspatting van de Sovjet-Unie zeer rijk mee geworden zijn. Vooral dan de familie van de vorig jaar overleden Basjkier Moertaza Rachimov die tot 2010 twee decennia lang president van de republiek was. President Poetin ging vorig jaar naar Oefa om Rachimovs begrafenis bij te wonen.
Basjkort klaagde onder meer de greep van mijnbouwondernemingen in de republiek aan en eiste de nationalisatie ervan. Die mijnontginningen tasten ook ons milieu en ons erfgoed aan, aldus Basjkort dat fel campagne voerde tegen een plan van een chemisch bedrijf voor kalksteenontginning op een als erfgoed beschouwde heuvel. Dat plan ging niet door.
Anti-oorlog
In 2020 werd Basjkort buiten de wet gesteld. De acties gingen verder, Alsynov voerde onder meer campagne tegen de start van een goudmijn. Op een van die acties vorig jaar, trok hij in een zeer nationalistische toespraak van leer tegen de Armeniërs, Russen, Tataren en “zwarten” die maar naar hun land moeten trekken. Vooral de term “zwarten” viel zwaar, die racistische term wordt meestal gebruikt voor mensen uit Centraal-Azië. Niet zo bedoeld, zei Alsynov, maar het volstond om hem te beschuldigen van aansporing tot etnische haat. In het Russisch wordt “tsjornoi”, zwarten, vaak pejoratief gebruikt voor mensen uit de Kaukasus en Centraal-Azië zonder dat daar veel juridische klachten over zijn..
Met de agressie tegen Oekraïne is de Basjkierse nationalistische beweging radicaler geworden. Dat is niet onze oorlog, maar een koloniale oorlog, aldus Alsynovs medestander Roeslan Gabassov, de leider van Basjkort die vanuit Litouwen actie voert.
Het feit dat reeds honderden Baskieren in die oorlog gesneuveld zijn, zet kwaad bloed. We moeten uit de Russische Federatie, aldus radicale nationalisten. In het Kremlin is men er niet gerust in dat dergelijk separatisme weerklank vindt bij de Tataren en andere etnische en religieuze minderheden in de Russische Federatie.
Eigen taal
De geschiedenis van de Basjkieren (ca 1,6 miljoen inde Russische Federatie) is tamelijk ingewikkeld. Van oorsprong een Fins volk wiens taal tot duizend jaar geleden verwant was met Fins en Hongaars, maar dat vanaf de 11e eeuw ‘verturkst’ en geïslamiseerd werd. Na enkele eeuwen was er voor de buitenwereld geen onderscheid meer met de Tataren wier cultuur dominant was onder de Turkse volkeren in het khanaat van Kazan, dat in 1552 door de tsaren werd ingelijfd.
Basjkirië werd na de Oktoberrevolutie van 1917 een autonome republiek, in 1922 uitgebreid met de regio rond de stad Oefa, wat leidde tot een conflict met Tatarstan waarvan Oefa was afgenomen.
In 1923 werd een eigen Basjkierse taal gecreëerd, al bleven de meeste Basjkieren lang vooral Tataars spreken.
Voor meer details zie:
https://meduza.io/en/feature/2024/01/19/freedom-for-fail-alsynov
