Iedereen herinnert zich de beelden van een gezelschap, onder leiding van de Antwerpse burgemeester Bart De Wever (N-VA), dat op 20 oktober 2017 het Antwerpse sterrenrestaurant ’t Fornuis binnenstapte om er de verjaardag te vieren van bouwpromotor en lobbyist Erik Van der Paal. De beelden werden door het webmagazine Apache gemaakt en op 16 november 2017 door het magazine gepubliceerd. Die publicatie kaderde in een onderzoek dat Apache al jaren voert naar de banden tussen de vastgoedsector en de politiek. Door dat journalistieke onderzoekswerk kreeg Apache heel wat processen aan zijn been. Die hadden niet tot doel om te winnen, wel om Apache het zwijgen op te leggen. Maar Apache won alle processen. De uitgeverij Houtekiet vroeg Apache vorig jaar een boek over dit onderzoek te schrijven. Maar op het laatste ogenblik trok Houtekiet zich terug en gaf Apache het boek in eigen beheer uit. De auteurs Tom Cochez (Apache) en David Leloup (Le Vif/L’Express) schetsen een onthutsend beeld over de vriendjespolitiek die in België aan beide zijden van de taalgrens door politici en vastgoedbaronnen wordt bedreven.
In haar voorjaarsbrochure van 2024 kondigde de uitgeverij Houtekiet de publicatie aan van een boek over de vastgoedperikelen van de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) en de Parti Socialiste (PS). Maar plots trok de uitgeverij zich terug. Volgens Tom Cochez en David Leloup gebeurde dat uit vrees voor de overheid. De uitgever die belast was met de uitgave van het boek werd door de uitgeverij ontslagen. Volgens de hoofdredacteur van Apache, Karel Van den Broeck, verweet uitgeefdirecteur Vé Bobelyn de ontslagen uitgever dat hij haar niet had verteld dat het boek zo gevoelig lag. Maar ze verwees ook naar haar talloze functies in de boekenwereld. Zo is ze voorzitter van de Groep Algemene Uitgevers (GAU) en moet ze dikwijls onderhandelen met de overheid, met name met de minister-president van de Vlaamse regering Jan Jambon (N-VA) die ook minister van Cultuur is. Volgens Van den Broeck was Bobelyn bang om subsidiegeld voor de uitgeverssector te verliezen. In een interview met De Standaard (12 april 2024) ontkent Bobelyn dit alles. Ze zou plots ontdekt hebben dat er voor het boek ‘minder interesse vanuit de boekhandels’ zou bestaan.
Feestje
De kanker van de politieke beïnvloeding zit dus ook in de boekenwereld en in de culturele sector in het algemeen. Maar dat is klein bier vergeleken met wat er zich tussen vastgoedbedrijven en politici afspeelt. De aanwezigheid van het toenmalige Antwerpse schepencollege op het feestje van Erik Van der Paal bewijst volgens de auteurs dat er zeer innige banden bestonden tussen het college en projectontwikkelaar Land Invest Group (LIG) waarvan Erik Van der Paal toen de sterke man was. LIG kreeg van het college miljoenencadeaus onder de vorm van zeer betwistbare bouwvergunningen op maat. Erik Van der Paal is de zoon van Rudi Van der Paal, medestichter van de Volksunie, projectontwikkelaar en financier van rechtse en extreemrechtse partijen (Volksunie, Vlaams Blok-Vlaams Belang en N-VA) en lid van de adviesraad van de Vlaamse Militantenorde (VMO), de knokploeg van de Volksunie. Bart De Wever onderhield stevige relaties met Rudi Van der Paal en nadien met diens zoon Erik. De Wever hield een rede tijdens de begrafenis van Rudi Van der Paal.
Maar ook vertegenwoordigers van de corrupte Luikse afdeling van de PS schoven in ’t Fornuis mee aan tafel: Stéphane Moreau en Alain Mathot. Moreau, de gevallen sterke man van de Luikse PS, tekende via ‘zijn’ Luikse pensioenfonds Ogeo Fund voor het mede-aandeelhouderschap en de financiering van LIG. De auteurs noteren dat het hele netwerk werd ingeschakeld voor zelfverrijking en voor (politieke) vriendendiensten. Officieel zijn de N-VA en de PS elkaars gezworen vijanden, maar als er zaakjes te doen zijn worden ze de beste vrienden. Geen wonder dat de N-VA in het federaal parlement tegen de opheffing van de onschendbaarheid van Alain Mathot stemde toen die ervan werd verdacht meer dan 700.000 euro smeergeld te hebben aanvaard. Ook de huidige gouverneur van Oost-Vlaanderen, Carina Van Cauter (Open VLD) ijverde als parlementslid tegen de opheffing van Mathots onschendbaarheid. Als advocate verdedigde Van Cauter bouwbedrijven die bij de Oost-Vlaamse deputatie een bouwvergunning kregen tegen het negatief advies van de bevoegde administraties in.
De eeuwige politieke fiksers Jean-Claude Fontinoy, de rechterhand van de liberale politicus Didier Reynders, en Luc Joris, de jarenlang absolute vertrouweling van toenmalig PS-voorzitter en ex-premier Elio Di Rupo, die nu minister-president van het Waalse gewest is, waren op 20 oktober 2017 eveneens van de partij. Dat was ook zo voor vertegenwoordigers van de inmiddels failliete Gentse bank Optima van Jeroen Piqueur, waarin de vroegere socialistische minister Luc Van den Bossche een topfunctie bekleedde, en andere projectontwikkelaars (Heeren, Willemen, De Graeve) en Van der Paals advocaten Fred Lenders, Walter Damen en Omar en Mounir Souidi. Ook niet onbelangrijk: de vrouw van Gerolf Annemans (Vlaams Belang) is sinds jaar en dag de secretaresse van Erik Van der Paal.
Ambtenaren moeten luisteren
De auteurs gaan dieper in op het vastgoedbeleid van het Antwerpse stadsbestuur onder leiding van burgemeester Bart De Wever. Meteen nadat De Wever zijn intrek nam op het Schoon Verdiep schafte de toenmalige schepen van stadsontwikkeling Rob Van de Velde (N-VA) de AG Stadsplanning (AG Stan) af. Dat was een dienst die werd opgericht door de vorige burgemeester Patrick Janssens (SP.A). Die dienst zorgde voor een buffer tussen de politiek (het stadsbestuur) en de immobiliënsector. Projectontwikkelaars moest zich tot die dienst richten en niet meer tot de schepen van stadsontwikkeling. Dat veranderde nu en projectontwikkelaars konden zich opnieuw rechtstreeks tot schepen Van de Velde richten die de bouwpromotoren op hun wenken bediende. Toen Annick De Ridder Van de Velde opvolgde, ging de deur van de schepen nog verder open voor immobiliënbaronnen. Onder impuls van Rob Van de Velde werd de ‘lastige’ stadsbouwmeester Kristiaan Borret aan de kant geschoven. Ambtenaren die hun job goed probeerden te doen en vragen stelden bij sommige bouwprojecten, werden zonder pardon op een zijspoor gezet.
Toen het Antwerpse college in augustus 2014 een vergunning goedkeurde voor de bouw van de ruim 44 meter hoge Lins Tower op de gronden van de vroegere Renaultgarage aan de Tunnelplaats, gebeurde dat in strijd met het advies van de stedenbouwkundige ambtenaar. Die werd onschadelijk gemaakt door een beslissing van het college om niet langer met één, maar met vier stedenbouwkundige ambtenaren te werken. Yves Heylen, toenmalig lid, namens Unizo, van de Gemeentelijke Commissie voor Ruimtelijke Ordening (GECORO) werd opzijgeschoven omdat hij een negatief advies had uitgebracht over het Tunneldossier. Een telefoontje van de kabinetschef van De Wever naar Unizo volstond om het mandaat van Heylen in te trekken. Sterker nog, de grote jongens op de Antwerpse vastgoedmarkt (Cores, Triple Living, Redet en Matexi) hebben nu hun ‘expert’ in de commissie die geacht wordt de impact van hun grote vastgoedprojecten op de ruimtelijke ordening te beoordelen. In een verslag van het Luikse pensioenfonds Ogeo Fund wordt de persoon Bart De Wever gekoppeld aan enkele omstreden Antwerpse bouwdossiers die lucratief uitvallen voor Erik Van der Paal. De gevallen Optimabaas Jeroen Piqueur maakte er geen geheim van dat zijn vastgoedpoot Optima Global Estate dankzij Bart De Wever de torens rond het Antwerpse MAS (Museum aan de Stroom) mocht verkopen.
Het college van Bart De Wever zette de deur voor projectontwikkelaars wagenwijd open. Alles moest hoger en luxueuzer. De prijzen voor appartementen en huurcontracten gingen daardoor de hoogte in. Een nieuwbouwappartement met twee of drie slaapkamers in Antwerpen is vandaag onbetaalbaar voor het overgrote deel van de bevolking. Ondanks het verzet van het plaatselijke Damcomité keurde het college van De Wever plannen goed voor de Slachthuissite die grondig verschillen van de oorspronkelijke stedelijke ambitienota en indruisen tegen een advies van de auditeur van de Raad van State.
Staatsveiligheid merkt verdachte relaties
Vanzelfsprekend telt de N-VA leden die het goed menen. Maar die krijgen al eens het deksel op de neus. Dat ondervond de plaatselijke N-VA-afdeling van Boechout. Die verzette zich tegen een groot bouwproject van vastgoedbaron Stéphane Verbeeck. Die nam onmiddellijk contact op met Bart De Wever en klaar was Kees. De auteurs citeren uit een verslag van de Staatsveiligheid over de contacten tussen Bart De Wever en vader Eric Verbeeck. Hierin schrijft de Staatsveiligheid dat ‘Eric Verbeeck genoemd werd bij het corrumperen van publieke figuren en Bart De Wever er alles aan gelegen is om burgmeester van Antwerpen te worden’. Aan de vooravond van de gemeenteraadsverkiezingen van 2012 maakte de Staatsveiligheid zich dus zorgen over te nauwe relaties tussen de N-VA-voorzitter en de vastgoedwereld.
Het college van De Wever is ook goede vriendjes met projectontwikkelaar Paul Gheysens van het bedrijf Ghelamco. Om de geruchten over een te nauwe band tussen het Antwerpse college en Gheysens tegen de spreken, benoemde schepen Annick De Ridder Christian Rapp tot Antwerps bouwmeester. Die zou een neutrale scheidsrechter zijn. Maar het architectenbureau Rapp+Rapp werkt in Gent samen met Ghelamco voor een groot project aan de Oude Dokken. Ook in Antwerpen doen De Wever en De Ridder alles om Gheysens het zo veel mogelijk naar zijn zin te maken. Zo zijn ze bereid op de Linkeroever de bouwvoorwaarden op maat van Ghelamco aan te passen.
Kan er dan geen beroep worden aangetekend tegen vergunningen die de stad Antwerpen al te gemakkelijk toekent? Zeer zeker. Daarvoor moet men naar de provincie trekken. Maar dan komt men bij de eerste gedeputeerde Luk Lemmens (N-VA) terecht. Het Omgevingsloket Vlaanderen stelde vast dat de provincie Antwerpen (Lemmens) vaak omgevingsvergunningen verleent die in eerste aanleg werden geweigerd.
In een reclamefolder van de Antwerpse N-VA voor de verkiezingen van 9 juni 2024 mag ieder kopstuk met zijn/haar prestaties uitpakken. Bart De Wever vermeldt maar één prestatie: relschoppers die op oudjaar buurten op stelten zetten werden hard aangepakt. Lopen er in Antwerpen geen andere verdachte figuren rond? Misschien BDW?
Tom Cochez-David Leloup
De vrienden van het vastgoed
Geheime deals, miljoenencadeaus en bouwvergunningen op maat
Hoe toppolitici en bouwpromotoren gouden zaken doen in België
Apache
256 blz. – 23,99 euro
