INTERNATIONALE POLITIEK

Azerbeidzjan: Aliëv, van Stalin tot Bush

Met de dood van de Azerbeidzjaanse voorman Geidar Aliëv is het Westen, Washington voorop, een goede vriend kwijt. Het stoorde blijkbaar niet dat de president van de Kaspische oliestaat onder Stalin carrière maakte bij de geheime dienst, dat hij in het politiek bureau van de communistische partij van de Sovjet-Unie zat, dat hij in de jaren 1990 zijn land als een niet-verlicht despoot leidde en tenslotte een dynastie vestigde door de opvolging aan zijn zoon Ilham door te spelen.

Aliëv werd een vast wekelijks contact van de Amerikaanse president Bill Clinton. Wat een afsluiting van een carrière die in het begin van de jaren ’40 startte bij de NKVD, later omgedoopt tot KGB waar hij het snel tot de rang van generaal bracht. Hij deed dat KGB-werk zo goed dat hij onder het bewind van Brezjnev (in 1969) bevorderd werd tot partijleider van de republiek Azerbeidzjan.

Ook dat deed hij tot grote tevredenheid van de Sovjetleiding. Hij werd in 1982 opgenomen in het hoogste partij-orgaan, het politiek bureau, en werd eerste vice-premier van de Sovjet-Unie. Onder Gorbatsjov keerden de kansen even, hij werd officieel "ziek" en moest ontslag nemen uit zijn hoge ambten. Moskou liet uitlekken dat Aliëv de laan werd uitgestuurd wegens corruptie en banden met de maffia.

Met de implosie van de Sovjet-Unie en de daaruit volgende onafhankelijkheid van Azerbeidzjan, leek de carrière van Aliëv voorgoed voorbij. Hij trok zich terug in zijn kleine machtsbasis van Nachitsjevan, een strook van Azerbeidzjan tussen Turkije en Armenië. In de hoofdstad Bakoe waren nationalisten aan de macht.

Maar de zware Azerbeidzjaanse verliezen in de oorlog met Armenië over de regio Opper-Karabach deed de regering in Bakoe wankelen. Aliëv maakte van de vernederingen en de verwarring gebruik om zich op te werpen als de sterke man die bewezen had orde te kunnen handhaven. Hij keerde in 1993 terug naar Bakoe waar hij ‘voorlopig’ de macht in handen nam en dat kort daarop door verkiezingen liet bekrachtigen.

Olie

Aliëv kwam vooral in het nieuws toen hij in september 1994 met een westers consortium een akkoord sloot voor de ontginning van olierijkdommen in de Kaspische Zee. Moskou was ontzet, vooral ook omdat er kort daarop plannen bekend werden om die olie via een pijpleiding door Georgië naar een Turkse oliehaven te brengen en dus Rusland buiten spel te zetten. Op dat akkoord volgden nog andere.

Aliëv werd aldus een van de beste vrienden van westerse oliemaatschappijen en hun regeringen. Washington rolde voor bezoeker Aliëv letterlijk de rode loper uit, Clinton had tussendoor zeer frequent telefoongesprekken met deze nieuwe vriend. Aliëv wou meer dan economische banden, hij bood de Amerikanen herhaaldelijk het Azerbeidzjaanse grondgebied aan om er militaire basissen op te richten. Aliëv bracht de laatste maanden van zijn leven door in een ziekenhuis in het Amerikaanse Cleveland.

Wat laat Aliëv achter? De olierijkdommen van Azerbeidzjan komen slechts een klein deel van de acht miljoen Azerbeidzjani ten goede, 40% van de bevolking zit onder de (nochtans lage) armoededrempel. Politiek laat de grote meerderheid van de bevolking steenkoud, want dat is toch een kwestie van enkele corrupte clans. Van zijn zoon, tot voor kort vooral bekend als casino-bezoeker en ondervoorzitter van de nationale oliemaatschappij, wordt zeker geen verbetering verwacht.

Andere Aliëvs

Aliëv is geen alleenstaand geval. Tot voor kort was een ander gewezen lid van het politiek bureau, Edward Sjevardnadze, president van Georgië. Ook hij was, tot voor zeer kort, een van de beste vrienden van de Amerikaanse oliemaatschappijen en van Washington. De vijf staten van Centraal-Azië worden eveneens geleid door gewezen kopstukken van het Sovjetstelsel. Zij zijn zonder uitzondering autoritaire leiders die zich niet teveel aantrekken van democratische vrijheden en mensenrechten, maar zij worden zonder uitzondering opgevrijd door westerse oliemaatschappijen en door Washington. Verscheidene van die staten verlenen nu "gastvrijheid" aan Amerikaanse militairen "in de strijd tegen het internationaal terrorisme".

Hoe geloofwaardig zijn dan de Brits-Amerikaanse uitspraken dat het hen in Afghanistan en Irak om "de democratie" te doen is?

(Uitpers, nr. 49, 5de jg., januari 2004)

Relevant

Poetins begrensde democratie

Vladimir Poetin is terug in het Kremlin na niet te zijn weggeweest. Met overtuigende cijfers, aldus de kiescommissie, die 64% aan de uittredende premier toekende. Fraude, beweerden waarnemers en…

Poetin bij gebrek aan keuze?

Bijna twaalf jaar lang wist Vladimir Poetin, achtereenvolgens als president en premier van de Russische Federatie, een meerderheid van de bevolking in te palmen met een politiek van “orde…

Lente in Moskou: Systeem Poetin verzwakt, maar heeft nog troeven

Lente in Moskou? De vergelijkingen met de ‘Arabische lente’ zijn niet van de lucht, er niet bij stilstaand dat er intussen al een ‘Arabische winter’ is begonnen. De Russische…

Laatste bijdrages

De miljardairs en hun keuze van een president

UBS, de gigantische Zwitserse private bank, houdt al tien jaar lang bij welke nieuwkomers de klasse van miljardairs vervoegen. De laatste jaarlijkse UBS-telling van ’s werelds nieuwe miljardairs, die…

Europa’s moeilijke keuze

In 2005 verscheen een merkwaardig maar zeer lezenswaardig boek met een jarenlange emailconversatie tussen enerzijds Ernesto Tenenbaum, Argentijns econoom en journalist en anderzijds Claudio Loser, verantwoordelijke bij het IMF…

VW niest, Duitsland beeft, Europa bibbert

Het nieuws dat Volkswagen aan zijn personeel brengt, is nog slechter dan gevreesd: drie Duitse fabrieken en talrijke afdelingen dicht, tienduizenden afdankingen, algemene loonsverlaging. VW is niet alleen. Voor…

Scheepsherstellers waren ook verzetslieden

You May Also Like

×