Arabische wereld poogt verdeeldheid over ‘vredesplan’ toe te dekken

Het blijft reacties regenen op het ‘vredesplan’ van de regering Trump. De Arabische wereld probeert zich eensgezind te tonen in de verwerping ervan, maar meer dan lippendienst is het niet. Verschillende Golfstaten verkiezen goede relaties met de VS en Israël als garantie tegen de Iraanse ‘dreiging’.

Tijdens een persconferentie in het Witte Huis stelden president Trump en de Israëlische premier Netanyahu hun ‘vredesplan’ voor. Het kwam tot stand zonder Palestijnse inbreng, laat staan instemming. Premier Netanyahu toonde zich enthousiast. Het hele Israëlische verlanglijstje is er dan ook in opgenomen: annexatie van de Israëlische nederzettingen in de Westelijke Jordaanoever en de de Jordaanoever (de grensstreek met Jordanië), de erkenning van Jeruzalem als Israëlische hoofdstad, een gedemilitariseerd Palestina met beperkte soevereiniteit zonder controle over luchtruim en de buitengrenzen, het verzaken aan het recht op terugkeer en compensatie voor de Palestijnse vluchtelingen, het opgeven van de basisprincipes van het internationaal recht en de diverse resoluties van de Verenigde Naties, die volgens het plan ook geen rol meer te spelen hebben, enz. Kortom, een plan dat de Palestijnen vraagt om hun rechten op te geven.
De Palestijnse president Mahmoud Abbas was dan ook ongemeen scherp in zijn afwijzing van Trumps plan: “dit samenzweringsakkoord zal er niet doorkomen. Ons volk zal het in de prullemand van de geschiedenis gooien.” Abbas was zo boos dat hij aankondigde om alle banden met de Israëlische en Amerikaanse regering door te knippen: “We hebben de Israëlische kant geïnformeerd … dat er helemaal geen relaties met hen en de VS zullen zijn, inclusief veiligheidsbanden.”
De Palestijnse Autoriteit stak haar ontgoocheling over de lauwe en zelfs positieve reacties uit de Arabische wereld niet onder stoelen en banken. “Is het redelijk voor Arabieren om de opdeling van Al-Aqsa toe te juichen? Is het redelijk voor de Arabieren om al-Quds (Jeruzalem) als hoofdstad van Israël to te juichen?”, aldus Minister van Civiele Zaken, Hussein al-Sheikh.

Arabische verdeeldheid

Tijdens de voorstelling van het ‘vredesplan’ bedankte president Trump de aanwezige ambassadeurs van de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), Oman en Bahrein op de persconferentie voor hun “steun aan deze vredesinspanningen.” De VAE ‘verwelkomde’ Trumps plan en drukte zijn ‘appreciatie’ uit voor de blijvende inspanningen van de VS om tot een Palestijns-Israëlische vredesakkoord te komen.
Uit de eerste reacties kon een Arabische verdeeldheid worden waargenomen langs grosso modo drie posities: voorstanders, tegenstanders en stilzwijgen. Naast de genoemde drie landen was ook Egypte gematigd positief en riep de minister van Buitenlandse Zaken beide partijen op om het plan zorgvuldig te bestuderen. Saoedi-Arabië drukte evenzeer zijn waardering uit voor de vredesinspanningen van de VS en riep Israël en de Palestijnen op om directe onderhandelingen aan te knopen op basis van het ‘vredesplan’. Het theocratisch regime verwees evenwel ook naar het ‘Arabische Vredesinitiatief’ dat in 2002 op Saudisch initiatief door de Arabische Liga is goedgekeurd en daarna diverse keren is herbevestigd. Dat initiatief roept op tot de normalisering van de relaties tussen de Arabische wereld en Israël in ruil voor de ‘volledige’ terugtrekking van Israël uit de Palestijnse Bezette Gebieden en een ‘rechtvaardige’ oplossing van het Palestijnse vluchtelingenprobleem op basis van resolutie 194 van de Algemene vergadering van de Verenigde Naties. Dat staat m.a.w. veraf van het Amerikaanse plan.
De Arabische verdeeldheid is een gevolg van het politieke instabiele klimaat in het Midden-Oosten en de politieke rivaliteiten die zich hebben geënt op de crisissen in Syrië, Irak, Libië en Jemen. Sinds het begin van de Arabische omwenteling eind 2010 wordt de regio geteisterd door burgeroorlogen, interne strijd en internationale interventies. De Palestijnse kwestie staat daardoor lang niet zo hoog op de agenda. Daarbij speelt ook de rivaliteit met Iran dat zijn invloed in de regio heeft vergroot tot ongenoegen van een aantal golfstaten die in de VS een garantie zien om hun ‘veiligheidsbelangen’ te verdedigen. Ook heeft dat ervoor gezorgd dat een aantal staten de banden met Israël hebben aangehaald.

Eensgezinde lippendienst in Arabische Liga

Opvallend was dan weer de kritiek vanuit Jordanië, een van de twee landen (naast Egypte) met wie Israël een vredesakkoord heeft getekend. De Jordaanse minister van Buitenlandse Zaken stuurde een verklaring uit met de oproep dat een Palestijnse staat moet gebaseerd zijn op de situatie voor de zesdaagse oorlog van 1967 en met Oost-Jeruzalem als hoofdstad, wat een duidelijke afwijzing is van het Amerikaanse plan. Volgens Jordanië moeten de Arabische staten het plan collectief verwerpen. Ook Algerije en Tunesië verwierpen het Amerikaanse plan. Tunesië noemde het zelfs ‘racisistisch’ en ‘beschamend’. Weinig verrassend ook is de verwerping van het plan door Irak, Syrië en Libanon, die zich geheel of gedeeltelijk in de invloedssfeer van Iran bevinden.
Onder druk van de bevolking in de Arabische wereld, die de Palestijnse zaak veel meer genegen is dan velen van hun leiders, haalden de Palestijnen alsnog een kleine diplomatieke overwinning binnen. Op hun vraag belegde de Arabische Liga op 1 februari een spoedbijeenkomst in de Egyptische hoofdstad Caïro, een paar dagen na de bekendmaking van het Amerikaans plan. Na afloop toonde de Arabische wereld zich alsnog eensgezind in de volledige ‘verwerping’ van het plan, omdat het niet in het minst tegemoet komt aan de Palestijnse rechten en verzuchtingen. De Arabische staten waren het er ook over eens “om niet samen te werken met de Amerikaanse regering om dit plan uit te voeren”. Een Palestijnse staat moet gebaseerd zijn op de grenzen van voor 1967 met Oost-Jeruzalem als hoofdstad, zo luidde het standpunt.
Of het er veel zal toe doen, is nog maar de vraag. Het is een traditie bij Arabische leiders om lippendienst te verlenen aan de Palestijnse zaak om zo de bevolking te sussen. Voor een aantal Golfstaten primeert de Iraanse ‘dreiging’ waardoor ze betere relaties verkiezen met zowel de VS als Israël, volgens het aloude principe: de vijand van mijn vijand is mijn vriend.