De Mexicaanse President Andres Manuel Lopez Obrador, AMLO in de volksmond, reist heel veel. Als President, als kandidaat en ook anders trekt hij permanent het hele land door, van Noord naar Zuid, van Oost naar West, met alle kleine sluipwegen ertussen in. Geen dorp of hij heeft het minstens twee keer bezocht. Hij is een man van het volk. Het is zijn thuis, daar voelt hij zich goed.
Maar buiten de grenzen van Mexico? Welnee, waarom zou hij? Het buitenland kan hem niet boeien. Helaas, Mexico heeft één groot buitenland, en dat zijn de Verenigde Staten van Donald Trump. Onmogelijk te doen alsof die niet bestaan.
En dat doet AMLO ook niet. Wie na twee jaar presidentschap even terug kijkt, kan niet anders dan vaststellen dat hij toch wel erg braaf aan het handje loopt van grote broer. Voor een President die werd voorgesteld als een vervaarlijk links populist, kan dit verbazen. En wie zich herinnert hoe denigrerend en vernederend Trump zich uitliet over Mexico en zijn migranten, kan het nauwelijks geloven.
En toch. Op 8 en 9 juli gaat AMLO naar Washington omdat het nieuwe handelsakkoord voor Noord-Amerika op 1 juli van kracht werd. T-MEC heet het in Mexico, USMCA (US-Mexico-Canada) in de Verenigde Staten. Dit akkoord vervangt het vermaledijde NAFTA-akkoord dat volgens Trump zowat het aller slechtste akkoord was dat de VS ooit hadden afgesloten.
Er is erg veel kritiek op het bezoek, want uiteindelijk zal het enkel Trump in zijn verkiezingscampagne ten goede komen. Justin Trudeau van Canada heeft vriendelijk bedankt, en AMLO heeft geen tijd om ook een bezoek te brengen aan Trump’s democratische tegenkandidaat. Kortom, het bezoek is niet meer dan alweer een jaknikkertje voor de machtige buur.
Een vrijhandelsakkoord?
NAFTA werd in 2018 vervangen door een nieuw akkoord maar voor de vakbonden én voor de Kamer van Afgevaardigden ging dat toch niet ver genoeg, en dus moest er opnieuw gepraat worden. Waar het de Noordamerikaanse vakbonden om te doen was, is dat Mexico niet al te goedkoop mag produceren én voor de productie voldoende onderdelen uit de V.S. moet gebruiken. U zal begrepen hebben dat het hier vooral om de auto-industrie gaat. Dus zijn er percentages vastgelegd voor wat uit de V.S. moet komen en de nieuwe tekst stelt ook dat 40 % van de onderdelen moeten gemaakt worden door arbeiders die tegen 2023 minsten 16 US$ per uur verdienen …
Als je weet dat de lonen in de Mexicaanse auto-industrie gemiddeld 3 US$ per uur bedragen, tegen 28 US$ in de V.S., dan zie je zo dat deze ‘sociale clausule’ geenszins in het voordeel van de Mexicaanse arbeiders zal gebruikt worden. Bovendien zijn het Noordamerikaanse controleurs die in Mexico zullen komen toekijken op de arbeidsvoorwaarden, terwijl je er gif kan op innemen dat Mexico geen controleurs zal hebben voor de landbouwsector in de V.S….
NAFTA betekende voor Mexico vooral privatiseringen en verlies aan industrie. Ze werd vervangen door goedkope maquila’s, bedrijven die enkel voor de export produceren. Voor de landbouwsector was het een regelrechte ramp, want de kleine maïsboeren kunnen de moordende concurrentie uit het Noorden gewoon niet aan. En dat was dan weer de reden voor massale migratie naar het Noorden en de verdere ontwikkeling van de narcobusiness. De armoede bleef groeien en de economische groei bleef achterwege. Er is weinig kans dat dit met het nieuwe verdrag kan veranderen.
Mexico wordt ook in zijn verdere toekomst beperkt. Het verdrag bevat een clausule die ‘de derde muur’ wordt genoemd: voorwaarden waaraan moet worden voldaan om akkoorden af te sluiten met een ‘niet-markteconomie’, versta China. Of met andere woorden, Mexico mag enkel nog meer afhankelijk worden van de V.S.
Sommigen stellen dat AMLO en Trump aan elkaar zijn gewaagd. Ze zijn beiden nationalistisch en willen enkel de nationale economie van hun land ontwikkelen. ‘Make America Great again’ heet in Mexico ‘4-T’, de vierde grote transformatie die AMLO zijn land wil laten ondergaan met megaprojecten – de Mayatrein, de landengte van Tehuantepec, de olie-industrie… – en die op erg veel protest kunnen rekenen. Het is lang niet zeker dat al die projecten inderdaad kunnen uitgevoerd worden, en AMLO ziet wel een paar dingen over het hoofd. In tijden van klimaatverandering lijkt het niet echt verstandig om de olie-industrie te willen ontwikkelen. Bovendien wordt Mexico elke dag een beetje meer afhankelijk van de noorderbuur.
Chaos en geweld
Ondertussen gaat het echt niet goed in Mexico. Het geweld blijft toenemen, met maandelijks duizenden politieke of economische moorden.
De migratiecrisis is een humanitaire crisis geworden, met duizenden mensen die vastzitten aan de grens in het gezelschap van de tienduizenden die uit de V.S. gedeporteerd worden. Tijuana en Ciudad Juarez zijn de twee meest gewelddadige steden ter wereld geworden.
In de coronacrisis wordt Mexico zelden vermeld, maar Mexico-stad en deelstaat Morelos zijn bijzonder zwaar getroffen. Na vier maanden is er nog geen verbetering in zicht. In deze crisis heeft AMLO flink geblunderd, met een miskenning van de risico’s en een koppig optimisme dat blind blijft voor de dramatische economische gevolgen.
Meer en meer wordt over de mogelijkheid van een staatsgreep gefluisterd. Het leger is oppermachtig en ook daar kan AMLO niet tegen op.
Men kan begrip hebben voor de realiteit van de machtsrelaties. Optimisme is ontegensprekelijk een nuttig ingrediënt voor elke politiek. Maar er is ook de realiteit van het terrein dat AMLO toch bijzonder goed kent. Zijn populariteit is sterk gedaald, de vijandschap vanwege het bedrijfsleven dat niet van het nieuwe manna van de grote projecten profiteert, groeit zienderogen.
Deze week werd door de hoogste gerechtelijke instanties verklaard dat de ‘historische waarheid’ die door de vorige rechtse regering werd afgekondigd in verband met de verdwijning van de 43 studenten in Ayotzinapa, niet klopt. Er worden binnenkort nieuwe revelaties verwacht. Mochten die in de buurt van de echte waarheid komen en of in de richting van het leger wijzen, dan is AMLO echt niet langer veilig.
