Amerikaans offensief rond Zwarte Zee

Voor de Kremlinleiders volstaat een blik op de landkaart om maagkrampen te krijgen. Met de opening van de oliepijpleiding BTC (Bakoe-Tbilisi-Ceyhan) eind mei werd een nachtmerrie werkelijkheid : olie van de Kaspische Zee moet niet langer via Rusland naar de wereldmarkt. Aan de vooravond van die opening kwam uit Kazachstan dan nog het bericht dat ook olie uit dat land via die pijpleiding door Azerbeidzjan en Georgië naar de Turkse haven Ceyhan gaat. Alsof dat nog niet genoeg is, isoleren de Amerikanen Rusland aan de Zwarte Zee.

Jarenlang leidde de GOeOeAM een discreet, bijna mysterieus, bestaan. Georgië, Oekraïne, Oezbekistan, Azerbeidzjan en Moldavië, vijf gewezen Sovjetrepublieken, richtten die organisatie in 1996 op om tot nauwere samenwerking te komen buiten Rusland om. Maar sindsdien is er veel veranderd, de lidstaten kwamen in Amerikaans vaarwater. Vooral door de recente gebeurtenissen in Oekraïne en Georgië en de verkiezingen in Roemenië, dat werd uitgenodigd om toe te treden, krijgt die organisatie, onder Amerikaanse impuls, een nieuwe start. Het bezoek van de Amerikaanse president George Bush in mei in Georgië, liet geen twijfel bestaan aan de Amerikaanse ambities in die regio.

De diplomatieke herschikkingen in het gebied rond de Zwarte Zee zijn een onderdeel van de Amerikaanse politiek in wat Rusland na de implosie van de Sovjet-Unie in 1991 als zijn “nabije buitenland” beschouwde. Die politiek werd vanaf 1997 uitgestippeld door een ploeg rond Bush junior met huidig vice-president Dick Cheney, minister van Defensie Donald Rumsfeld en Paul Wolfowitz, nu aan het hoofd van de Wereldbank. De architect van hun project voor Oost-Europa en het gebied rond de Zwarte Zee is Bruce Jackson.

Die Jackson begon zijn carrière in de militaire inlichtingendienst. In 1986 kwam hij bij het ministerie van Defensie op de dienst belast met nucleaire bewapening. In 1993 ging hij, na een passage bij de beleggingsfirma Lehman Brothers, aan de slag bij de Lockheed Martin Corporation, vooral bekend als fabrikant van gevechtsvliegtuigen.

Jackson was tegelijk politiek erg actief binnen de Republikeinse Partij, vooral op het vlak van buitenlands beleid. Hij werd lid van het bestuur van het “Project for the New American Century”, de think tank van de ‘neoconservatieven’, uiterst-rechts binnen de Republikeinse Partij.

In de zomer van 2002 gaf hij zijn functie bij Lockheed op om zich bezig te houden met de oostwaartse uitbreiding van de Nato; hij is o.m. ook voorzitter van het Amerikaanse Nato-comité dat hij in 1996 oprichtte en dat ijvert voor de uitbreiding van de Nato en voor versterking van de Amerikaanse invloed in Europa. Jackson concentreerde zich vooral op de uitbouw van de pro-Amerikaanse lobby’s in de landen die bij de Nato gingen aansluiten (Roemenië, Bulgarije, Slovenië, Slovakije en de drie Baltische staten).

Hij ging zich al snel toeleggen op het gebied rond de Zwarte Zee. In de Amerikaanse Senaat legde hij uit dat “de Zwarte Zee in de Europese geschiedenis lang een zwart gat is geweest. Vandaag is dit een strategisch zeer belangrijke regio voor Europa en de VS”. En waarom? “Omdat de Europese Unie in 2020 zowat 70 % van haar energie zal moeten invoeren en dat zal alleen kunnen gebeuren via de Zwarte Zee”. We horen goed: energie, olie en aardgas. Het viel inderdaad op dat na de “oranje revolutie” in Oekraïne onmiddellijk de plannen weer werden bovengehaald om olie vanuit het gebied rond de Kaspische Zee via leidingen in Oekraïne naar Centraal- en Noord-Europa te brengen.

Maar Bruce Jackson werd ook voorzitter van het “Comité voor de bevrijding van Irak” (hij kreeg na de Amerikaanse overwinning in Bagdad zelfs de bijnaam van “Amerikaanse proconsul”). Hij combineerde zijn terreinen: hij was de architect van de zogenaamde “Oproep van de tien” van 5 februari 2003 waarin tien landen van Centraal- en Oost-Europa en de Balkan zich bij voorbaat achter de Amerikaanse oorlog tegen Irak schaarden. Minister van Defensie Rumsfeld had het in die tijd over “het nieuwe Europa”.

Jackson wist ook zakelijke en diplomatieke belangen te combineren. Hij zorgde ervoor dat Polen 48 gevechtsvliegtuigen bij Lockheed bestelde – tot woede van de Franse regering. Polen werd over de streep gehaald met een Amerikaans krediet van 3,8 miljard dollar, net genoeg om de vliegtuigen te betalen. Met bovenop compensatie investeringen ter waarde van 12 miljard dollar. Met andere woorden: Jackson kocht de Poolse steun aan de Amerikaanse oorlog in Irak.

Het “nieuwe Europa” is sindsdien “uitgebreid”. De omwenteling eind 2003 in Georgië bracht dat land nog meer onder Amerikaanse invloed. Met de “oranje revolutie” van eind 2004 heeft Rusland in Oekraïne heel wat invloed verloren ten voordele van de VS. De verkiezing in Roemenië van Traian Basescu tot president, was een nieuw succes voor VS – ook al hadden de Amerikanen allesbehalve te klagen over de postcommunisten van de vorige president en regering.

Roemenië is voor Jackson cruciaal om in het gebied rond de Zwarte Zee de Amerikaanse invloed te consolideren. Washington stuurde in mei 2004 op zijn advies een zwaargewicht van Defensie en Lockheed als ambassadeur naar Boekarest, Jack Dyer Crouch II, adviseur van Rumsfeld. Toen alles in Oekraïne en Roemenië in orde was, keerde hij terug naar de VS om er een hooggeplaatste adviseur buitenlands beleid van Bush te worden. Jackson rekent erop dat de toetreding van Roemenië en Bulgarije begin 2007 de Amerikaanse invloed binnen de EU zal versterken. Jackson verklaarde voor de Amerikaanse Senaat dat die toetreding aanstekelijk zou moeten werken op andere landen om hun voorbeeld te volgen.

Elk Amerikaans succes in Centraal-Azië, Transkaukasië en de regio van de Zwarte Zee is voor de Russische president Poetin een regelrechte vernedering. Na 11 september 2001 rekende Poetin op een “strategisch partnerschap” met Washington in de strijd tegen het “internationaal terrorisme”. Hij zag geen graten in de oprichting van VS-basissen in Kirgizstan en Oezbekistan. Maar Poetin kan zich vandaag alleen maar bedrogen voelen. Bijna alle gewezen Sovjetrepublieken buiten Rusland zelf, bezwijken in zekere mate voor de sirenenzangen van Washington.

Poetin had zijn populariteit deels te danken aan het feit dat hij van Rusland, na de vernederende Jeltsin-episode, weer een gerespecteerde grootmacht wou maken. Maar Bush kwam hem vorige maand, bij de viering van 60 jaar zege op de nazi’s, op zijn plaats zetten. Die opeenvolgende vernederingen komen op een ogenblik dat Poetin het ook op binnenlands vlak iets moeilijker krijgt.

(Uitpers, nr. 65, 6de jg., juni 2005)