Op 7 en 8 januari werd in Brussel een seminarie georganiseerd over alternatieven in Europa voor de privatisering en de commercialisering van water. Het werd een vruchtbare bijeenkomst. Het seminarie was georganiseerd door verschillende netwerken(1). Het bracht meer dan 50 mensen samen uit gans Europa: activisten, syndicalisten, academici en beheerders van openbare waterdiensten.
Het seminarie startte met een sessie rond de vraag naar de betekenis van het openbaar karakter van een dienst – wat bedoelen we met ‘openbaar water’ in Europa? Dit is een belangrijke vraag zoals duidelijk werd uit bijdragen van sprekers uit Stockholm, Schotland en elders die een zorgwekkende trend bloot legden in het waterbeheer in Europa: politieke druk leidt ertoe dat openbare bedrijven steeds meer taken uitbesteden aan de private sector en er een steeds commerciëlere benadering op na houden. In Stockholm ging de verkoop van afdelingen van het openbaar waterbedrijf gepaard met het verlies van veel jobs, en dat zal er niet op minderen nu het bedrijf beslist heeft haar kosten met één vijfde in te krimpen.
Ouderwetse privatiseringen kennen we ook nog, zoals onlangs in Georgië waar de regering besliste gans de watervoorziening van de hoofdstad Tbilisi te verkopen aan een Zwitserse groep. De Turkse regering, die zal optreden als gastheer voor het komende Wereld Water Forum (maart 2009), staat klaar om de watersystemen in grote steden te privatiseren, en heeft zelfs aangekondigd enkele belangrijke rivieren te willen verkopen! Een belangrijk thema tijdens het seminarie was de rol van de Europese Unie in het promoten van de ‘liberalisering’ van de watervoorziening in Europa.
Privatiseringen teruggedraaid
Het seminarie bracht echter ook een heel andere en stimulerende trend naar voor, namelijk dat in verschillende West-Europese landen privatiseringen worden teruggedraaid nadat men de negatieve impact ervan ervaren heeft. Het Italiaanse parlement stemde onlangs een moratorium op de privatisering van water, en in december betoogden meer dan 40.000 mensen in Rome om de watervoorziening terug in handen van de gemeenten te brengen waar deze geprivatiseerd waren onder de voorgaande regering van Berlusconi.
In Frankrijk, het hartland van de waterprivatiseringen, heeft de snel groeiende beweging die eist dat de watervoorziening terug in handen komt van de gemeenten steeds meer succes. In Grenoble werd in 1989 de verantwoordelijkheid voor de watervoorziening en voor afvalwater toegekend aan Lyonnaise des Eaux, een onderdeel van de watermultinational Suez. Nadat uitkwam dat de privatisering gepaard was gegaan met illegale betalingen aan verkozen politici en aan managers werd het bedrijf in 2000 terug in de openbare sector gebracht. De balans is dat de laatste jaren Grenoble van alle grote Franse steden het goedkoopste water levert. Dit ging gepaard met succesvolle campagnes tegen waterverspilling. Vele van de concessies die in Frankrijk toegekend waren voor dertig jaar lopen volgend jaar af, en vele steden keren zich nu af van het pad van de privatisering. En belangrijk symbolisch gevecht zal de beslissing zijn in 2008 over de toekomst van het waterbeheer in Parijs, dat nu in handen is van Suez en Veolia.
Aqua Publica Europea
Een ander hoogtepunt van het seminarie was de presentatie door Christian Legro, de voorzitter van Aqua Publica Europea, de nieuwe federatie van openbare watervoorzieningen. Het oprichten van Aqua Publica Europa is een belangrijke ontwikkeling die zou kunnen betekenen dat we in de toekomst een krachtige en zelfverzekerde stem horen van de openbare watersector zelf, die weerstand biedt tegen de agenda van privatiseringen en commercialisering. Twee openbare beheerders gaven gestoffeerde voorbeelden van progressief openbaar waterbeheer in Europa. Bert Roebert stelde Waternet voor, het gemeentebedrijf van Amsterdam, het eerste waterbedrijf in Europa dat de volledige watercyclus beheert. Jaime Morell, de directeur van de provinciale waterbeheerder in Sevilla in Spanje presenteerde de indrukwekkende inspanningen die daar geleverd worden om te komen tot een sterkere, transparantere en participatievere openbare watermaatschappij voor het geheel van de provincie. Morell beschreef deze omvorming als een “politiek project” dat ook inhoudt dat de bestaande private concessies in de provincie worden aangepakt.
In de discussie tijdens het seminarie over de strategie werd besloten de oprichting te versnellen van een Europees waternetwerk, geïnspireerd door de sterke regionale waternetwerken die al bestaan in Latijns-Amerika en in Afrika. Dit Europees netwerk zal officieel worden gelanceerd tijdens het komende Europees Sociaal Forum in Malmö in Zweden, in september 2008.
Turkse activisten kondigden plannen aan om tijdens het Wereld Water Forum in maart 2009 een alternatief forum te organiseren. In het kader van de Wereld Waterdag in maart 2008 zou als eerste belangrijke stap reeds een groot symposium worden georganiseerd met internationale sprekers.
De discussie ging ook over specifieke plannen zoals de strijd tegen de neoliberale aanpak van de Europese Unie en hoe progressieve systemen van watervoorziening bevorderen. Allerlei open werkgroepen werden opgestart, en er komt een visietekst en een mailinglijst.
(Uitpers, nr 94, 9de jg., februari 2008)
Dit artikel is een bewerking van een bijdrage van Olivier Hoedeman op de mailinglijst van het openbare dienstennetwerk van het Europees Sociaal Forum
(1) Het netwerk Reclaiming Public Water http://www.waterjustice.org/ en de onderzoeksgroep Public Interest Research Group http://www.publicinterest.ac.uk/ met steun van de Europese openbare dienstenvakbond http://www.epsu.org/
