Na 7 maanden van luidruchtig protest in de Marokkaanse Rif-regio werd Nasser Zefzafi, de leider van de opstand opgepakt. Waar komt het protest vandaan en hoe moet het verder? U leest het hier.
De Rif is een regio in het noorden van Marokko. De regio strekt zich uit van Targuist in het westen tot aan Berkane nabij de Algerijnse grens. Het is een Berberstalige regio die wordt bewoond door Riffijnen. De twee grootste steden in de regio zijn Al Hoceima (250.000 inwoners) en Nador (461.726 inwoners). In de Rif wonen ongeveer 3 miljoen mensen en veel Marokkanen uit Europa zijn uit de Rif afkomstig.
Waarom is het er al zeven maanden onrustig?
Het is onrustig omdat het Marokkaans regime haar beloften niet heeft ingelost. Toen de bevolking naar aanleiding van de Arabische Lente in 2011 ook de straat opging, beloofde het regime een nieuwe Marokkaanse grondwet die het land op het pad van meer sociale gelijkheid en democratie zou stuwen. De bevolking heeft zich daar dan grotendeels bij neergelegd maar na 6 jaar is het geduld van de mensen op. Ze willen jobs, een betaalbare gezondheidszorg, goed onderwijs en voor de Rif ook de erkenning van het cultureel patrimonium. Zo kunnen de Riffijnen nog altijd geen onderwijs in de eigen taal volgen. De moedige antikoloniale strijd van Khattabi wordt nog altijd niet erkend. De Rif regio heeft alleen een kleine universiteit in Nador. Maar de meerderheid van de jongeren moet naar Oujda of Fes om een opleiding te volgen. Ziekenhuizen zijn zoals in de rest van Marokko ondergefinancierd. Sinds de jaren 80 is ook de privésector actief in de gezondheidszorg maar dat leidt tot een grote kloof tussen arm en rijk op dat vlak. Wie goede gezondheidszorg of onderwijs wil, moet er veel voor betalen. Op economisch vlak zette de Rif wel een inhaalbeweging in na de dood van de vorige koning Hassan II, maar de werkloosheid blijft er wel bijna dubbel zo hoog als gemiddeld.
Het is niet de eerste keer dat er een opstand uitbreekt in de Rif?
In 1958-1959 brak er in de Rif een grote opstand uit tegen het centrale gezag. De Spaanse kolonisator had nagelaten de regio te ontwikkelen. De centrale overheid deed niets om deze onderontwikkeling van de regio te verbeteren. De opstand werd koelbloedig neergeslagen door de toenmalige prins en latere koning Hassan II die toen aan het hoofd stond van 30.000 soldaten. Volgens de meest voorzichtige cijfers kwamen er toen 3000 Riffijnen om het leven.
In 1984 participeerde de hele regio aan linkse studentenprotesten tegen het neoliberaal beleid dat Marokko moest uitvoeren van het IMF. Ook deze protesten werden bloedig neergeslagen. Een pikant detail: de regio werd pas ontwikkeld na de troonsbestijging van de huidige koning in 1999.
Wat is de concrete aanleiding van het huidige protest?
Na de dood van een visverkoper in oktober van vorig jaar braken de eerste protesten uit. De visverkoper werd geplet in een vuilnismachine nadat hij erin sprong om de vernietiging van zijn visvoorraad door de politie tegen te gaan.
Maandag werd de leider van het verzet, Nasser Zefzafi, opgepakt. Wie is hij?
Zefzafi ontpopte zich tot de meest zichtbare spreekbuis van het protest. Hij communiceert via filmpjes op sociale media en heeft daarmee een grote impact. Over Zefzafi weten we eigenlijk niet veel. We weten wel dat hij in een ver verleden actief is geweest voor de islamitische beweging Adl Wal Ihsaan (Rechtvaardigheid en liefdadigheid). Aan zijn vocabularium te horen heeft hij een klassieke opleiding gevolgd, waarschijnlijk Arabische literatuur, maar dat is niet zeker.
Waar wordt hij van beschuldigd?
Hij wordt beschuldigd van verschillende zaken. Hij wordt enerzijds beschuldigd van het onderbreken van de vrijdagpreek van een imam in één van de moskeeën in Al Hoceima. De andere aanklacht is het in gedrang brengen van de veiligheid van de Marokkaanse staat. Het is afwachten wat de echte aanklacht gaat worden tegen Zefzafi.
Wat zijn de eisen?
Je hebt twee verschillende soorten eisen. De eerste eisen zijn heel algemeen geformuleerd en gaan over de waardigheid van de burgers. De betogers willen dat de overheid hen met respect en zonder corruptie behandelt. De tweede soort eisen gaan over het sociaal-economische: jobs, een universiteit in de eigen regio, goede gezondheidszorg en een einde aan overheidscorruptie.
Willen de inwoners van de Rif onafhankelijkheid?
De inwoners niet maar er is een belangrijke stroming onder de activisten die wel onafhankelijkheid wil voor de regio. Het is een minderheid maar ze zijn wel heel zichtbaar aanwezig in de protesten en op sociale media. Deze groep is niet zo sterk georganiseerd maar het is wel een teken aan de wand dat deze stroming überhaupt bestaat.
Hoe reageert het regime?
Het regime speelt paniekvoetbal. In eerste instantie dacht het regime, de protesten verdwijnen wel. Ze gingen ervan uit dat de betogers het na een aantal maanden zouden opgeven. De protesten duren al 7 maanden maar het onvermogen van het regime om deze te neutraliseren toont aan dat ze niet weten hoe ze er mee om moeten gaan. Ze hebben ook geen onderhandelaar naar de regio gestuurd die eventueel met de betogers kon onderhandelen. Er zijn ook geen toegevingen gedaan en ik vraag me af hoe ze de volgende ronde protesten gaan aanpakken.
Ze hebben nu al meer dan 20 activisten opgepakt en het leger is ook aanwezig in de regio. Ook de oproerpolitie werd de voorbije dagen ingezet tegen de betogers. Ze wilden de protesten kost wat kost de kop indrukken voordat de Marokkanen uit Europa hun jaarlijkse vakantie in juli en augustus doorbrengen in de regio.
Hoe wordt in de rest van Marokko gereageerd op de protesten?
Hangt ervan af aan wie je het vraagt. Er zijn een aantal steunbetogingen geweest (zondag nog in Casablanca en de hoofdstad Rabat met telkens een vijfhonderdtal deelnemers). Maar het is niet zo dat de protesten in Al Hoceima de katalysator zijn geweest voor een brede nationale beweging. In het begin van de protesten in Al Hoceima was de Riffijnse vlag prominent aanwezig. Dit zorgde er gedeeltelijk voor dat bij sommige Marokkanen de protesten werden gezien als iets regionaal. Ik denk dat de meeste Marokkanen de protesten principieel steunen. De eisen zijn ook heel redelijk en de betogers vragen ook niets speciaals. De meeste nationale politieke partijen die nog enige geloofwaardigheid hebben en andere bewegingen zijn niet goed ingeplant in de regio. Het zorgt er wel voor dat de protesten geografisch beperkt blijven tot de regio van Al Hoceima.
Hoe moet het nu verder?
Wat ook de uitkomst van de arrestatie van Zefzafi zal zijn, de regio heeft bewezen dat ze politiek verzet kan organiseren. De crisis in de regio en ook in de rest van Marokko is een voedingsbron voor sociaal verzet. Sinds de Arabische Lente is dit de tweede poging om structurele verandering teweeg te brengen in de regio. De prioriteit van de volksmobilisatie moet nu liggen bij het opbouwen van een sterke sociale beweging met banden naar verschillende lagen van de bevolking. Daarbovenop moeten ze voor de toekomst een coherent verhaal construeren dat andere Marokkanen kan aanspreken. Als ze inzetten op de twee pijnpunten dan wordt de derde keer de goede keer voor het Riffijnse protest.
Afgelopen weekend waren er in verschillende steden betogingen voor de vrijlating van de 20 opgepakte activisten.
