Tegen een verdeelde oppositie haalde uittredend president Daniel Ortega in november een klinkende overwinning: hij werd herverkozen met 62% van de stemmen. Hij dankt deze overwinning aan een dubbele politiek: de rijken rijk laten, de armen minder arm maken. Dit is mogelijk gebleken door het land sterk te laten participeren in ALBA, Alianza Bolivariana para los Pueblos de Nuestra América, een economische samenwerking waar de basislijn gevormd wordt door complementariteit in plaats van concurrentie.
De rechtse oppositie had haar aanvallen vooral gericht op de kandidatuur zelf van de uittredende president. De grondwet van 1995 verbiedt immers opeenvolgende mandaten. Het Hooggerechtshof had echter al in oktober 2009 de grondwet in deze niet van toepassing verklaard, omdat dit verbod de mensenrechten schendt alsook grondwettelijke rechten van functionarissen – de president maar ook bepaalde burgemeesters waren hiervoor naar de rechtbank gestapt – die hier vierkiesbaar willen zijn. Volgens de oppositie ging het om een sandinistische rechter die een sandinistisch president en sandinistische lokale leiders een vrijgeleide uitschreef. Vriendjespolitiek dus. Wat er ook van weze, een uitzondering vormt Nicaragua niet: dit gebeurde bijvoorbeeld eerder al in Colombia voor Alvaro Uribe, en in Costa Rica voor Nobelprijswinnaar Oscar Arias.
Daniel Ortega blijkt erin geslaagd te zijn om zijn traditionele basis van sandinisten die hem in 2007 een kleine 40% van de stemmen had opgeleverd, duidelijk te overstijgen. De opiniepeilingen hadden deze zege voorspeld. De oppositie klaagt over fraude, de internationale waarnemers werden maar op het laatste nippertje toegelaten en wijzen vooral op ondoorzichtigheid en willekeur in de eindfase van deze verkiezingen. EU Hoge Vertegenwoordiger Catherine Ashton neemt in haar verklaring ‘nota’ van de uitslag van de verkiezingen en maant de Kiescommissie aan verder te werken aan een grotere transparantie.
Deze verruiming van de klassieke FSLN-basis heeft wel wat bochtenwerk gevergd vergeleken met historische standpunten van het sandinisme. Er was dan ook andere dan rechtse kritiek op het beleid dat Ortega de laatste vier jaar had gevoerd. Vooreerst was er zeker bij de vrouwenbeweging veel te doen om het schrappen van het recht op terapeutische abortus. Dit gebeurde vooral om de relaties met kerkelijke middens te verbeteren, heet het in die kringen. Anderen wijzen op het nieuwe, diep religieuze discours van de president dat zijn intrede heeft gedaan. Het FSLN houdt het op een ‘nieuw Nicaragua dat christelijk, socialistisch en solidair’ zal zijn. En er is kritiek op het caudillismo van Ortega, men spreekt ook van een autoritair maar vaderlijk leider, iemand die geen troonpretendenten duldt. Dat zal nu wel moeten gebeuren want tegen het einde van dit nieuwe mandaat wordt hij 71.
De grootste reden van zijn overwinning ligt in het aanpakken van de gevolgen van 16 jaar neoliberaal beleid in het land. Een reeks sociale programma’s moeten de mensen uit de armoede helpen. De laatste vier jaar zou het aantal armen van 47 naar 40% zijn teruggebracht. Misschien lijkt dit niet echt spectaculair maar wellicht heeft dit heel wat gewone mensen perspectief geboden in de hoop dat een volgend mandaat van Ortega op deze weg verder zal gaan: verbetering op vlak van gezondheid, onderwijs, voedsel, huisvesting, transport, elektriciteit; wegwerken van corruptie en woeker. De realisatie van deze sociale programma’s zijn maar mogelijk geweest door hulp van buiten af: ALBA. Volgens krantenberichten zou Nicaragua jaarlijks 500 miljoen dollar via Petrocaribe hebben gekregen op een budget van zo’n 1270 miljoen. De rechtse oppositie noemt dit buitenlandse inmenging, het FSLN noemt het samenwerking en solidariteit.
Fundamenteler gaat het erom dat er geen nieuw fiscaal beleid werd uitgewerkt waarbij er een ernstige herverdeling zou komen in het land. Een nieuw fiscaal beleid zou erop gericht kunnen zijn om de rijken en grote ondernemingen te doen betalen. Nu is er een herverdeling vanuit de algemene inkomsten dank zij de solidariteitsmechanismes van ALBA. Het gebruik van de internationale solidariteit om de ergste noden op korte termijn te lenigen is een goede keuze, investeren in opvoeding is cruciaal en toekomstgericht. Maar een duurzame herverdeling die de overheid een structurele kans geeft op grotere budgetten, met name een nieuw fiscaal beleid, lijkt niet direct op de agenda te staan.
Vergeten we natuurlijk niet dat Nicaragua gebonden is door het vrijhandelsakkoord van Centraal-Amerika met de Verenigde Staten. In die kringen heet het dat Nicaragua een ‘goede’ positie verworven heeft dank zij zijn ondernemingsvriendelijk klimaat en de preferentiële regels-van-oorsprong die de Nicaraguaanse textielsector geniet in het vrijhandelsakkoord. De Nicaraguaanse regering stelt dat er 90.000 nieuwe jobs in het land direct verbonden zijn met het vrijhandelsakkoord. Nicaragua heeft een handelsoverschot van 1 miljard dollar met de Verenigde Staten.
Het Nicaragua van Ortega lijkt er in geslaagd te zijn een soort scharnierbeheer te realiseren om dus enerzijds de ondernemerswereld tevreden te houden en anderzijds de ergste sociale noden van grote delen van de bevolking aan te pakken dank zij andere financieringsbronnen. Deze win-win bezorgde hem een frappante verkiezingszege.
(Uitpers, nr. 137, 13de jg., december 2011)
