INTERNATIONALE POLITIEK

60 jaar NAVO

Na de Tweede Wereldoorlog kwam de wereld in een diepgaande confrontatie van twee supermachten terecht: de Verenigde Staten van Amerika en de Sovjet-Unie. Het vijandbeeld werd erg ideologisch gekleurd, de angst voor het communisme werd de westerse publieke opinie ingepompt. Deze koude oorlog leidde tot een ongeziene wapenwedloop op conventioneel én nucleair vlak. Er was een permanente concurrentie voor invloedssferen waarbij de derde wereld verschillende oorlogen moest doorstaan.

Uitbreiding

Na het wegvallen van de ‘communistische vijand’ werden alle maatschappelijke terreinen goed geacht om een militair antwoord te rechtvaardigen. Geleidelijk aan vond de NAVO haar bestaansreden in haar uitbreiding naar Oost-Europa en verder: het partnership for peace als voorbode van effectief lidmaatschap. Dit beleid is nog altijd aan de gang. De centrale drijfveer ligt in de zoektocht van Washington om Europa en Azië te controleren. De aaneenschakeling van het ‘noordelijk halfrond’ (Noord-Amerika, Europa, Azië) omvat zeer veel natuurlijke rijkdommen, meer dan de helft van het aantal mensen op de wereld, een enorme wetenschappelijke en technische kennis, grote kracht aan economische en sociale dynamiek. Zoals West-Europa na WOII op verschillende manieren verbonden werd met de USA – handel, investeringen, wetenschappelijke uitwisseling, politiek, militair, cultureel – zoekt de elite in de USA dit nu ook met Oost-Europa, Centraal-Azië. De NAVO vormt hierbij een cruciaal instrument. Het aantrekken van Oekraïne en Georgië en installaties voor het ruimteschild in Polen en Tsjechië zijn deel van dit beleid.

Afghanistan

De controle over Afghanistan vormt een essentieel element in de ontsluiting van de energiegrondstoffen die Centraal-Azië rijk is. De westerse afhankelijkheid van Rusland om deze grondstoffen op de westerse afzetmarkten te krijgen, is te groot. Een zuidelijke ontsluitingsweg vormt een mogelijk alternatief met pijpleidingen vanuit het gasrijke Turkmenistan bijvoorbeeld over Afghanistan naar de Pakistaanse havens. Tegelijkertijd zouden een Amerikaans gezind Irak en Afghanistan een sterke verschuiving teweeg brengen in de regionale krachtsverhoudingen tegen het ‘vijandige’ olie- en gasrijke Iran. De ondersteuning die de NAVO in Afghanistan biedt aan de Brits-Amerikaanse Operiation Enduring Freedom, zuigt gans de westerse wereld mee in een uitzichtloze oorlog. Een strategie van civiel-militaire samenwerking moet de aanwezigheid van de buitenlandse bezettingstroepen bij de bevolking verzachten.

Interventie

Deze oorlog in Afghanistan is de toepassing van het nieuw strategisch concept dat 10 jaar geleden werd afgekondigd, om militair te interveniëren om de ‘stabiliteit’ te garanderen buiten het grondgebied van de lidstaten. Het concept gemeenschappelijke verdediging van het grondgebied, werd in een steeds mondialere evolutie van de economie omgevormd naar interventie, dikwijls onder humanitaire dekmantel. Met de bombardementen op Joegoslavië werd de VN volledig opzij gezet, ook de VS-operaties in Afghanistan gingen een VN-goedkeuring vooraf. We vinden hier de bevestiging dat Westerse leiders het internationaal recht willen interpreteren in functie van de eigen inzichten en belangen.

Nieuwe allianties, militaire basissen

Het beleid van Washington is er al een tijdje op gericht om met China, en ook India, een goede verstandhouding te trachten te realiseren. Met Rusland onder Jeltsin wilde men dat ook, maar in het begin van de eeuw keerden hier de kansen door een nieuw begrepen eigenbelang in de Russische leidende kringen. De economische en financiële mondialisering vergt een ongehinderde toegang tot elk gebied op deze wereld dat geacht wordt interessante winstmogelijkheden op te leveren voor de grote economische wereldspelers. In dit verband zien we een groeiend belang vanwege nieuwe groot-ondernemingen – nieuwe multinationals van Aziatische of Zuid-Amerikaanse origine – om de eigen groei te ontwikkelen los van de klassieke door het ‘Noorden’ gedomineerde economische paden. Hier krijgt de NAVO nieuwe aspiraties om wereldomvattende allianties aan te gaan en de dominante positie van de westers-gebaseerde economische concerns veilig te stellen. Hier komen de akkoorden op de voorgrond tussen NAVO en Japan, Australië en specifiek voor het Midden-Oosten een alliantie met Israël. Hier komt ook het beleid op te proppen van een wereldwijd netwerk van Amerikaanse militaire basissen. De strijd tegen het terrorisme vormt een gedroomde dekmantel.

Bewapeningsindustrie

Een militair kader geven aan internationale tegenstellingen, problematieken of andere evoluties is een fundamentele noodzaak voor de bewapeningsindustrie. Het vorm geven aan een ondefineerbaar vijandbeeld zoals bijvoorbeeld ’terrorisme’ is hierbij van onschatbaar belang. De militair technologische voorsprong van de USA ‘verplicht’ de bondgenoten tot grotere financiële inspanningen. Er gaat van het NAVO-bondgenootschap een permanente druk en logica uit voor constante vernieuwing en modernisering van de bewapening. Vandaar ook de onophoudelijke pleidooien om het defensiebudget in elke lidstaat te verhogen.

Nucleair

De NAVO wil ten allen prijze haar absolute superioriteit behouden. De nucleaire afschrikking blijft de hoeksteen, ook tegen ‘vijanden’ die zelf niet over een atoomwapen beschikken. Het NAVO-hoofdkwartier blijft zich het recht toe-eigenen om als eerste het atoomwapen te gebruiken. De ontwikkeling zelf van een rakettenschild vormt een cruciaal onderdeel in deze first-strike optiek: een eerste, verwoestende kernaanval van het Westen zal nog slechts een (erg) beperkt nucleair antwoord te verwachten hebben dat dan door het ruimteschild kan opgevangen worden. Ondanks de clausule van het Non Proliferatie Verdrag dat men geen kernwapens mag transfereren naar niet-kernwapenstaten blijft de NAVO atoombommen stationeren in lidstaten die zelf geen kernwapenstaat zijn (Kleine Brogel, Volkel, Aviano, Incirlik, Büchel). Ondanks het feit dat het Hooggerechtshof van Den Haag (1996) het atoomwapen illegaal verklaarde, en stelde dat ieder land verplicht is om atoomontwapeningsgesprekken aan te vatten en tot een goed einde te leiden, is de nucleaire politiek van de NAVO niet gewijzigd.

Mulitipolair of nonpolair

De unipolariteit van de wereld onder een dominant USA is op zijn laatste benen aan het lopen. De EU vormt zeker economisch een concurrent, af en toe ook politiek. Alle teksten spreken over een eigen Europees defensiebeleid, wel in coördinatie met de NAVO. (De festiviteiten 60jaar NAVO zullen doorgaan in het Europees Parlement van Straatsburg). De samenwerking in het kader van de Shangai Cooperation Organisation (Rusland, China en de Centraal-Aziatische republieken) draagt in zich het embryo van een anti-NAVO coalitie. Wat moeten we exact verwachten als Zuid-Amerikaanse leiders (Chavez, Lula) zich de vraag stellen waarom ze geen Zuid-Atlantische Verdragsorganisatie zouden oprichten. Het voortbestaan van de NAVO na de koude oorlog leidt dus tot nieuwe bondgenootschappen bij diegenen die zich door het westers beleid bedreigd voelen. Met andere woorden de unipolariteit zal wellicht vervangen worden door multipolaire krachtsverhoudingen. Hoe kunnen we dan nieuwe bewapeningswedlopen – altijd ten nadele van de sociaal economische ontwikkeling van de bevolkingen – vermijden eens de landen rond deze verschillende polen zouden willen besluiten echt aan doorgedreven militaire samenwerking te beginnen?

De keuze van de vredesbeweging moet volgens ons dan ook zijn om een non-polaire wereld te propageren op basis van gelijkheid van elk land voor het internationaal recht, op basis van de soevereiniteit van elk land en volledige zelfbeschikking. De afschaffing van de NAVO – de best uitgewerkte multinationale militaire alliantie – is daar een logische stap in. Daarom moet de Organisatie van de Verenigde Naties gerevitaliseerd worden met hervormingen op vlak van structuren, representativiteit, institutionele macht en een effectief herverdelend ontwikkelingsbeleid, in respect voor de ecologische draagkracht van de aarde.

(Uitpers, nr 106, 10de jg., februari 2009)

Georges Spriet is secretaris van Vrede vzw en redactielid van Uitpers

Relevant

Joe Biden, Iran en de de-Trumpificatie

Na zijn intrek in het Witte Huis op 20 januari 2021 zal één van de belangrijkste taken van het buitenlands beleid van Joe Biden eruit bestaan de relaties en…

Het roekeloze spel van Donald Trump met atoomwapens

In januari 2020 tijdens het vijfde World Holocaust Forum in Israël stelde Poetin voor om in 2020 op een topconferentie van de vijf permanente leden van de VN Veiligheidsraad…

2019 opnieuw een recordjaar voor de wereldwijde militaire uitgaven

In 2019 bedroegen de totale wereldwijde militaire uitgaven 1917 miljard dollar. Dat is een stijging van 3,6% in vergelijking met 2018, de grootste jaarlijkse toename sinds 2010. Nooit eerder…

Laatste bijdrages

Ontwikkelingssamenwerking?

Minder dan een maand na de machtsovername door Donald Trump in de VS, is de twijfel weg over hoe hij te werk gaat. Met de grove borstel, zonder rekening…

Modi en Trump, zoveel gemeen

Washington heeft de rode loper uitgerold voor Narendra Modi, de Indiase premier die zowat overal eregast is. Nog niet lang geleden in Moskou, eerder deze week in Parijs waar…

GOEDGELOVIGHEID IS HET OORKUSSEN VAN DE DUIVEL

Duitsland op een gevaarlijke tweesprong In Wittenberg staan twee grote standbeelden op het marktplein voor het stadhuis. Links staat Luther. Hij wordt er ten onrechte van verdacht dat hij,…

Alles anders en beter?

You May Also Like

×