In de week voordat zijn patserige militaire parade door Washington DC trekt -compleet met tanks, raketten en militaire vliegtuigen- ontplooit Trump militairen in eigen land om te tonen dat politiek protest niet wordt getolereerd.
Trump werd -net als tijdens zijn eerste termijn- verkozen op basis van een virulent anti-immigratiediscours, waarin hij beloofde hard op te treden tegen wat hij een “invasie” van migranten, drugskartels en smokkelaars noemt. Op zijn eerste dag als president vaardigde hij meteen enkele uitvoeringsbevelen uit die deze belofte kracht moesten bijzetten.
Zo kondigde hij officieel een nationale noodsituatie af aan de zuidelijke grens van de VS en stuurde hij er duizenden VS-soldaten naartoe – een voortzetting van de gestaag toenemende militarisering van de grenzen die werd ingezet in de nasleep van de 9/11-aanslagen (2001). Een ander voorbeeld van een onmiddellijke maatregel van Trump was de opschorting van het toelaten van asielzoekers en vluchtelingen. Grensagenten hebben nu de opdracht om migranten die illegaal de zuidelijke grens oversteken direct te deporteren, zonder ze de kans te geven om wettelijke bescherming aan te vragen.
Op binnenlands vlak kreeg het federaal Agentschap voor Immigratie en Douanehandhaving (ICE) de bevoegdheid van de president om gezondheidszorgfaciliteiten, scholen, werkplekken en kerken in heel de VS binnen te vallen en zogenaamde “ongeautoriseerde immigranten” of migranten zonder wettelijke verblijfspapieren, manu militari te arresteren en te deporteren (ook naar derde landen). Recent werden ook de beschermde statuten die honderdduizenden immigranten (Cubanen, Haïtianen, Nicaraguanen en Venezolanen) in staat stelden om in de VS te verblijven en te werken, afgeschaft. Het gevolg van dit alles is grote onrust in heel wat immigrantengemeenschappen en -gezinnen. Maar er is ook veel solidariteit en verzet.
Van zodra Trump zijn anti-migrantenmaatregelen ontvouwde, begonnen immigranten, buren, sympathisanten en activisten zich te organiseren. In de VS-steden doken er in tal van wijken massaal affiches en pamfletten op, waarop de rechten van immigranten staan uitgelegd, met telefoonnummers van mensenrechtenadvocaten en tips in het geval van een ICE-raid. Er werden snelle reactienetwerken opgezet om te waarschuwen voor ICE-activiteiten en ze te documenteren, alsook om ondersteuning te bieden aan geviseerde personen, zowel juridisch als moreel, o.a. via wakes, mensenkettingen en andere vreedzame protestacties.
De ICE-agenten gaan driest te werk. Ze viseren zeker niet alleen “gewelddadige criminelen”, zoals Trump beweert, maar vooral heel wat gewone mensen die vaak al vele jaren in het land wonen en werken, of er zijn opgegroeid. Deze mensen riskeren nu op gelijk welk moment en op gelijk welke plek gearresteerd en ontvoerd te worden door gemaskerde agenten in militaire uitrusting. Autoruiten worden ingeslagen om personen uit hun wagens te sleuren, ouders worden voor de neus van hun kinderen weggevoerd, studenten en scholieren worden van straat geplukt op weg naar school of een recreatieve activiteit, buren en vrienden verdwijnen, enz.
Toch was Trump niet tevreden met het aantal arrestaties en deportaties tijdens de eerste maanden van zijn presidentschap. Eind mei legde hij de bevoegde diensten daarom arrestatiequota op van 3000 immigranten per dag, zodat hij aan zijn zelfverklaarde doel van 1 miljoen gedeporteerden tegen het eind van het jaar kan komen. (Er leven naar schatting zo’n 11 à 12 miljoen ‘ongeautoriseerde migranten’ in de VS – een pak minder dan de 13 tot 20 miljoen die Trump in zijn verkiezingscampagne beloofde te deporteren.) Deze recentste fase in het meedogenloze optreden tegen migranten omvat nieuwe tactieken, zoals het massaal aanboren van gevoelige overheids- en commerciële databanken in de zoektocht naar ‘doelwitten’, het opwachten van migranten aan immigratierechtbanken, het verplichten van federale wetshandhavers buiten ICE om te assisteren bij het arresteren en transporteren van migranten en het machtigen van bereidwillige staats- en lokale wetshandhavingsinstanties om deze taken zelf uit te voeren, enz.
Verzet
Tal van steden en districten in de VS noemen zichzelf ‘sanctuary cities’, wat betekent dat ze medewerking met federale immigratieautoriteiten op verschillende manieren bewust beperken. Formeel kan zich dat vertalen in resoluties die het gebruik van stadsmiddelen voor immigratiehandhaving of voor samenwerking met federale immigratieagenten verbieden, een verbod voor stadsdiensten om naar de immigratiestatus van personen te vragen, enz. Tijdens de eerste presidentstermijn van Donald Trump werd ook op statelijk niveau het initiatief genomen om ‘sanctuary’-maatregelen te adopteren. Zo werd Californië -een staat waar vandaag 40% van de bevolking zich identificeert als ‘Latino’ of ‘Hispanic’- een ‘sanctuary state’ in oktober 2017. (Vandaag kunnen tien staten beschouwd worden als sanctuary states.)
Het was in de grootste stad van Californië, de sanctuary city Los Angeles (LA), dat protest tegen grootschalige, willekeurige en gezinsverwoestende ICE-arrestaties op vrijdagavond 6 juni uitmondde in confrontaties met ICE-agenten en de lokale politie (LAPD). Dat gebeurde nadat deze flitsgranaten, traangas en pepperspray hadden ingezet om de overwegend vreedzame demonstranten uit elkaar te drijven. Het protest brak uit nadat gewapende ICE-agenten in oproeruitrusting eerder die dag een aantal razzia’s hadden uitgevoerd in winkels en grootwarenhuizen op verschillende plaatsen in de stad. Ze hadden daarbij meer dan 100 ‘illegale migranten’ opgepakt. De Democratische burgemeester van LA, Karen Bass, veroordeelde de ICE-raids: “Ik ben heel boos over wat er gebeurd is. Deze tactieken zaaien terreur in onze gemeenschappen en verstoren de basisprincipes van veiligheid in onze stad.”
Oudgediende vakbondsleider David Huerta werd vrijdagmiddag gearresteerd terwijl hij getuige was van een van de raids in LA en liep daarbij verwondingen op. De Democratische gouverneur van Californië, Gavin Newsom, reageerde: “David Huerta is een gerespecteerd leider, een patriot en een pleitbezorger voor werkende mensen. Niemand mag ooit iets aangedaan worden omdat hij observator is bij een overheidsoptreden.” De verontwaardiging over Huerta’s arrestatie en detentie, zowel vanuit de syndicale beweging en immigrantenrechtengroepen als bij gewone burgers, breidde zich snel uit, wat vrijdagavond leidde tot grootschalig protest aan het Metropolitan Detentiecentrum, de federale gevangenis waar zowel de opgepakte immigranten als demonstranten naartoe werden gebracht. (Huerta werd uiteindelijk maandagnamiddag 9 juni vrijgelaten op borgtocht, na betaling van 50.000 dollar, en zal worden vervolgd wegens het belemmeren van federale agenten.)
Op zaterdag 7 juni werd er opnieuw actie gevoerd tegen ICE, o.a. op de plaatsen in het district LA waar die dag raids doorgingen. Kruispunten werden bezet door demonstranten, een snelweg geblokkeerd en het federaal detentiecentrum opnieuw omsingeld in een tafereel van solidariteit en verzet. Het is belangrijk om te benadrukken dat het merendeel van de acties vreedzaam verliep, maar op enkele plaatsen kwam het tot gewelddadige clashes tussen groepjes demonstranten en federale agenten en ordehandhavers, die opnieuw traangas en flitsgranaten inzetten en overgingen tot grootschalige arrestaties.
De eerste die er publiekelijk mee dreigde om de Nationale Garde te ontplooien in Californië om de orde te herstellen, was Tom Homan, de voormalige ICE-baas met de bijnaam ‘border-tzar’ (grens-tsaar), die door Trump werd benoemd tot zijn Directeur Handhaving en Verwijderingsoperaties. Op zaterdagavond ondertekende president Donald Trump effectief een memo waarin hij de inzet van 2.000 leden van de Nationale Garde in het district Los Angeles beval. De tegenkantingen van burgemeester Karen Bass en gouverneur Gavin Newsom -die zei dat de maatregel “opzettelijk opruiend is en de spanningen alleen zal escaleren”- legde Trump smalend naast zich neer.
Wetten
Wettelijk gezien zijn het alleen de gouverneurs van de VS-staten die de bevoegdheid hebben om de Nationale Garde -een militaire reservemacht bestaande uit vrijwilligers- op te roepen, “tenzij de staat vraagt om- of instemt met federale controle”. Dat is in dit geval niet gebeurd. Titel 10 van de federale wetgeving (‘US Code’) staat een president per uitzondering wel toe om de Nationale Garde-eenheden van staten te federaliseren (en dus zelf te controleren) in het geval van “opstand, binnenlands geweld of samenzwering die de uitvoering van de wetten verhindert”. Trump verkondigt in zijn memo: “In de mate dat protesten of gewelddaden de uitvoering van de wetten rechtstreeks belemmeren, constitueren ze een vorm van opstand tegen het gezag van de regering van de Verenigde Staten”.
De volgende dag, 8 juni, werden er 300 troepen van de Nationale Garde van Californië ingezet op verschillende locaties in LA, waardoor de situatie -zoals voorspeld- escaleerde. Wat begonnen was met protestacties tegen specifieke ICE-razzia’s, barstte al snel uit in een breder en soms volatiel protest. Ordehandhavingstroepen probeerden de demonstranten te verdrijven, maar de menigte week niet en groeide aan. Op een aantal plaatsen kwam het tot de gewelddadigste confrontaties sinds het begin van het protest. Sommigen staken zelfrijdende auto’s in brand en bekogelden de politie met puin en vuurwerk. Naast traangas en flitsgranaten, werd er ook ‘minder dodelijke’ munitie ingezet. (Een Britse nieuwsfotograaf moest met spoed worden geopereerd nadat hij werd geraakt door een kogel met een sponstip, en een Australische TV-journaliste werd getroffen in het been door een rubberen kogel – beide terwijl ze verslag uitbrachten van de protesten in Los Angeles.)
De gouverneur van Californië verzocht de president officieel om de troepen van de Nationale Garde terug te trekken, maar Trump en andere regeringsfunctionarissen hielden voet bij stuk en maakten dankbaar gebruik van de beelden van brandende auto’s, graffiti en gemaskerde demonstranten met Mexicaanse vlaggen -die, hoewel niet representatief voor de hele protestbeweging, de bepalende beelden van de onrust werden in de media- om hun acties te legitimeren.
Het hele punt is natuurlijk dat Trump wil dat de spanningen escaleren, want dat geeft hem het ideale excuus om zijn bevoegdheden nog verder in autoritaire richting uit te breiden, waaronder de mogelijkheid militairen in te zetten voor binnenlandse ordehandhavingstaken – iets wat expliciet verboden wordt door de ‘Posse Comitatus’-wet uit 1878, behalve in “gevallen en onder omstandigheden die uitdrukkelijk zijn toegestaan door de Grondwet of een wet uitgevaardigd door het Congres”. Zo’n uitzondering is de ‘Insurrection’-wet (1807), die de president in staat stelt om militairen te ontplooien in eigen land om de orde en het gezag te herstellen in het geval van een opstand.
Trump dreigde er deze week mee om de Insurrection-wet in te roepen, maar deed dit tot nu toe niet, al verwees hij wel meermaals naar de demonstranten in LA als opstandelingen (‘insurrectionists’). Indien hij de wet alsnog zou inroepen, zorgt hij alvast voor de omkadering met het gepaste jargon. (In de zomer van 2020, tijdens zijn eerste ambtstermijn, dreigde Trump ook al publiekelijk met de Insurrection-wet, en dus de inzet van het leger, tegen de nationale protesten in de nasleep van de moord op George Floyd.) Soldaten ontplooien voor ‘binnenlandse veiligheid’ is een belangrijk kenmerk van autoritaire regimes en op allerlei manieren gevaarlijk.
Een in de media weinig opgemerkt maar zeer belangrijk ‘detail’ in Trumps memo die de Nationale Garde federaliseert, is dat die niet specifiek op Californië of alleen op ICE-operaties slaat, maar de ontplooiing van de troepen autoriseert “om tijdelijk ICE- en andere werknemers van de overheid van de Verenigde Staten te beschermen die federale functies uitvoeren, waaronder de handhaving van federale wetgeving, en om federaal eigendom te beschermen op locaties waar protesten tegen deze functies plaatsvinden of waarschijnlijk zullen plaatsvinden op basis van huidige dreigingsbeoordelingen en geplande operaties”. Concreet betekent dit dat Trump overal waar hij wil in het land, Nationale Garde-troepen kan inzetten, zelfs om te reageren op mogelijke toekomstige onrust. Preëmptieve inzet is letterlijk het tegenovergestelde van inzet als laatste redmiddel. Het zou een schokkend machtsmisbruik en misbruik van de wet zijn.
Intimidatie en provocatie
Ondanks het feit dat de uitbreidende demonstraties in LA veel kalmer waren op maandag 9 juni -met duizenden vreedzame betogers voor het stadhuis en duizenden anderen aan het federaal detentiecentrum- besloot president Trump een bijkomende 2000 troepen van de Nationale Garde én een contingent van ongeveer 700 mariniers naar LA te sturen als reactie op wat VS-minister van Defensie Pete Hegseth omschreef als “verhoogde dreigingen tegen federale ordehandhavers en federale gebouwen”. Vooral geconcentreerd rond het detentiecentrum en bepaalde straten in het centrum, flakkerde het geweld ’s nachts opnieuw op.
“Als ze spugen zullen wij slaan”, dreigde Trump op sociale media. “En ik beloof je dat ze harder getroffen zullen worden dan ooit tevoren”. Zowel burgemeester Brass als gouverneur Newsom, wierpen op dat Trump de situatie in Los Angeles omschrijft op een manier die zelfs niet in de buurt komt van de waarheid. De omvang en het karakter van de protesten rechtvaardigen dergelijke extreme maatregelen geenszins en de aanwezigheid van de militairen werkt provocerend en escalerend. “Dit gaat niet over openbare veiligheid”, postte Newsom op sociale media. “Het gaat om het strelen van het ego van een gevaarlijke president.”
Ook de LAPD benadrukte de hulp van eender welke troepen niet nodig te hebben. De politiechef van Los Angeles, Jim McDonnell, zei in een verklaring dat hij vertrouwen had in het vermogen en de decennialange ervaring van de politie om grootschalige demonstraties te managen en noemde de komst van de mariniers een “aanzienlijke logistieke en operationele uitdaging voor diegenen onder ons belast met het beschermen van deze stad”.
Enkele uren voor Trump het nieuws over de mariniers en de extra Garde-troepen bekendmaakte, had de procureur-generaal van de staat Californië, Rob Bonta, aangekondigd dat hij een rechtszaak aanspande tegen de Trump-regering wegens de federalisering van de Nationale Garde van Californië tegen de wil van de staat in. Het is “de eerste keer sinds 1965” -toen president Johnson onder federaal gezag troepen naar Alabama stuurde om demonstranten voor burgerrechten te beschermen tegen de staatsautoriteiten- “dat een president de Nationale Garde van een staat heeft geactiveerd zonder een verzoek van de gouverneur van die staat”, aldus de aanklacht. Expliciet verwijzend naar Trumps gebruik van de protesten in LA als voorwendsel om de Garde te federaliseren, stelde Bonta op een persconferentie: “Laat me duidelijk zijn. Er is geen invasie. Er is geen opstand. De president probeert doelbewust chaos en crisis op straat te creëren om zijn eigen politieke doeleinden te dienen.”
Vandaag buigt een federale rechter zich trouwens over een andere gerechtelijke actie, de spoedmotie ingediend op 10 juni door gouverneur Newsom waarin hij de tussenkomst van de rechtbank vraagt tegen de inzet van militairen bij het assisteren van immigratierazzia’s in LA.
Terwijl de Nationale Garde op dinsdagochtend post had gevat voor het Metropolitan Detentiecentrum waren de mariniers nergens te bespeuren. Garde-troepen, waarvan er inmiddels 2100 ontplooid waren, begeleidden ICE-agenten bij de uitvoering van hun razzia’s en arrestaties. Het protest hield onverminderd aan, maar de spanningen liepen op. In de namiddag werden demonstranten gearresteerd omdat ze geen gehoor gaven aan een bevel van de politie om zich te verspreiden. In een poging te vermijden dat er ’s avonds geweld en vandalisme zou opflakkeren, zoals de avonden voordien, ging er dinsdag om 20 uur een avondklok van kracht in een beperkte zone van het centrum van LA. Dit scenario herhaalde zich de dag erna.
Ondertussen maakte Trump op dinsdag gebruik van een toespraak ter ere van het 250-jarig bestaan van het VS-leger om te keer te gaan tegen de demonstranten in Los Angeles, die hij “beesten” en “de buitenlandse vijand” noemde. De stad zelf is volgens de president “een vuilnisbelt”, met “hele buurten onder controle” van criminelen. “We zullen Los Angeles bevrijden”, bulderde hij.
Het kan niet duidelijker zijn dat LA, noch Californië vragende partij is. Tientallen burgemeesters uit het district Los Angeles verzamelden gisteren tijdens een persconferentie om met aandrang te eisen dat de regering-Trump een einde maakt aan de intensieve immigratierazzia’s en stopt met het inzetten van militairen naast agenten. “Ik vraag u, luister alstublieft naar me, stop met het terroriseren van onze inwoners”, zei Brenda Olmos, viceburgemeester van het stadje Paramount. “Jullie moeten stoppen met deze invallen.”
Verwijzend naar de verwoestende branden die LA enkele maanden geleden troffen postte de sociaal blinde narcist Trump even later: “Als onze troepen Los Angeles niet waren binnengetrokken, was het nu aan het platbranden, net zoals veel van hun huizen zijn afgebrand. De geweldige inwoners van Los Angeles hebben veel geluk dat ik de beslissing heb genomen om te komen helpen!!!”
Bredere protestbeweging
De spanningen tussen Gavin Newsom en de Trump-regering namen de afgelopen dagen zienderogen toe. De president noemde de gouverneur -en burgemeester Brass- meermaals incompetent, vervormde zijn naam naar ‘Newscum’ (‘scum’ betekent uitschot), beschuldigde hem ervan “de rellen geïnstigeerd te hebben” en stelde spottend dat hij het goed zou vinden als hij gearresteerd wordt. Maar Newsom lijkt zich ondertussen te ontpoppen tot een luis in de pels van Trump.
Op dinsdagdagavond richtte de gouverneur zich in een vurige televisietoespraak tot de bijna 40 miljoen inwoners van Californië om ze te waarschuwen: “Waar we getuige van zijn is geen wetshandhaving – het is autoritarisme. Wat Donald Trump het meest wil is jullie trouw. Jullie stilte. Om medeplichtig te zijn aan dit moment. Geef niet aan hem toe.” Vervolgens spoorde Newsom iedereen aan om zich massaal vreedzaam te verzetten: “Het belangrijkste ambt in een democratie is niet president of gouverneur – het is burger zijn”, besloot hij
Deze boodschap -die uiteraard niet alleen door hem wordt uitgedragen- lijkt niet in dovemansoren te vallen. De anti-ICE demonstraties hadden zich na het weekend al spontaan verspreid naar andere steden in het land, waaronder San Francisco, Santa Ana, Dallas en Austin. De afgelopen dagen kwamen daar nog een reeks steden bij, zoals New York, Chicago, Seattle, Denver, Atlanta, San Antonio, Philadelphia, Boston en Washington DC. Wat begon als protesten tegen ICE-razzia’s lijkt zich nu te verruimen tot een nationale protestbeweging tegen het immigratiebeleid en het anti-democratische karakter van de Trump-regering.
Op zaterdag 14 juni plant Trump ter ere van de 250ste verjaardag van het VS-leger, maar ook van zijn eigen verjaardag, een militaire parade in Washington DC -een groteske viering van zijn ego en macht, op een moment dat die wordt gebruikt om de democratie op allerlei manieren te ondermijnen en dissidenten te bestrijden. Over heel het land zijn initiatieven opgedoken om op dezelfde dag actie te voeren tegen Trump en co. Dinsdag waarschuwde de president nog dat eventuele demonstranten in Washington “met zeer veel geweld” zullen worden aangepakt. De ‘No Kings’-beweging, een grootschalig grassroots-initiatief tegen het beleid van de Trump-regering, zal daarom actievoeren in alle staten van het land, behalve in Washington DC. Andere organisaties roepen wel op tot actie in DC, maar het centrum van de stad lijkt ondertussen op een versterkt fort, dus of dit praktisch mogelijk zal zijn, valt af te wachten. Er staan in ieder geval al zo’n 2000 gecoördineerde protestacties gepland in alle VS-staten.
Terwijl iedereen in de VS -handig genoeg- afgeleid is door de gebeurtenissen in LA en de aankomende militaire parade, is het Congres op de achtergrond een akkoord aan het klaarstomen rond een grote binnenlandsbeleid-wetgeving, voorgesteld door Trump, die de financiering van het leger en ICE nog verhoogt, terwijl er wordt bezuinigd op Medicaid en voedselhulp voor miljoenen gezinnen met lagere inkomens. De VS heeft al veruit de grootste militaire uitgaven ter wereld, en het budget van ICE plus het grensbewakingsagentschap CBP, overtreft al vele jaren dat van alle andere federale wetshandhavingsdiensten samen (FBI, DEA, ATF, Geheime Dienst en de VS-Marshals).
