In 2023 stegen de inkomsten van de wereldwijde top 100 wapenbedrijven naar 623 miljard dollar in reële cijfers. Volgens het Zweeds Vredesonderzoeksinstituut SIPRI, dat een jaarlijks rapport maakt over de internationale wapenproductie, is dat een stijging met 4,2 procent in vergelijking met 2022.
Sinds 2015 gaat het over een toename met 19 procent, een trend die ook af te lezen valt in opeenvolgende stijgingen van de wereldwijde militaire uitgaven die sinds 2014 zijn opgelopen met 27 procent naar 2.443 miljard dollar in 2023.
In 2023 voerden wapenproducenten hun productie op als gevolg van groeiende geopolitieke spanningen. 73 van de 100 grootste wapenbedrijven zagen hun omzet stijgen. In 2022 was dat het geval voor 47 bedrijven. Wat opvalt is dat de omzetstijging zich vooral voordoet in het lagere deel van de ranking. De hele grote bedrijven, die complexe wapensystemen produceren hebben niet alleen te kampen met stijgende productiekosten, maar ondervinden om diverse redenen bevoorradingsproblemen, waaronder de verminderde toegang tot grondstoffen als gevolg van de Russische invasie van Oekraïne. Daardoor lopen ze achterstand op wat resulteert in vertraagde leveringen. Veel bedrijven zijn druk in de weer om hun productiecapaciteit op te drijven wat volgens SIPRI in de komende jaren zal leiden tot betekenisvolle groeicijfers vooral bij de grote bedrijven. “De volledige financiële effecten van de stijgende vraag naar wapens sinds 2022 zullen pas duidelijk worden wanneer ’s werelds grootste wapenbedrijven hun bestaande contracten afwerken en het proces van capaciteitsuitbreiding voor nieuwe bestellingen voltooid hebben”, aldus het rapport.
Aandeel in de totale wapeninkomsten van bedrijven in de SIPRI Top 100 voor 2023, per land
De VS blijft veruit de belangrijkste wapenproducent
Veruit het grootst aantal bedrijven in de top 100 is gevestigd in de Verenigde Staten. De 41 bedrijven realiseren samen een omzet van 317 miljard dollar, goed voor meer dan de helft van de totale omzet van de opgesomde bedrijven. Dat is een stijging met 2,5 procent. VS-bedrijven nemen de volledige top vijf in met 31% van de omzet van de volledige ranking. Het gaat om Lockheed Martin, RTX (voorheen Raytheon), Northrop Grumman, Boeing en General Dynamics. De twee grootste bedrijven van de wereld, Lockheed Martin en RTX, tekenden – in reële termen – eerder verrassend een lichte daling van de omzet op, hoewel de vraag naar hun wapens en militaire uitrusting is toegenomen. Zij waren niet in staat om hun productiecapaciteit voldoende op te krikken als gevolg van problemen in de toeleveringsketens. Zo zijn ze afhankelijk van andere bedrijven voor de levering van brandstofmotoren voor raketten die slechts door een klein aantal bedrijven worden. Het derde bedrijf, Northrop Grumman slaagde er wel in zijn omzet fors te doen stijgen (+ 5,8 procent) omdat het profiteert van munitiebestellingen voor de oorlog in Oekraïne en de grootschalige modernisering van het kernwapenarsenaal. Northrop Grumman is verantwoordelijk voor de productie van 650 nieuwe intercontinentale ballistische raketten (ICBM’s) en voor minstens 100 nieuwe strategische bommenwerpers van de nieuwe generatie, de B-21, die over zeer lange afstand kan vliegen en over geavanceerde technologie beschikt om luchtafweersystemen te omzeilen. Het volledige B-21-programma zou de VS-belastingbetaler 203 miljard dollar kosten voor de ontwikkeling, aankoop en operationalisering ervan.
Europa, zonder Rusland, telt 27 bedrijven in de top 100, met een omzet van 133 miljard dollar, een stijging met 0,2 procent. Alleen het Britse BAE Systems staat in de top 10 van de lijst. Verschillende van de zeven Britse en vijf Franse bedrijven in de ranking kunnen eveneens genieten van de nucleaire moderniseringsprogramma’s van hun land. Verder prijken er nog vier Duitse, drie trans-Europese (consortia die een samenwerkingsverband vormen vanuit verschillende landen), twee Italiaanse, een Zweeds, Pools, Oekraïens, Noors, Spaans en Tsjechisch bedrijven in de top 100. Het is de verwachting dat deze de komende jaren zullen ze profiteren van nieuwe Europese bestellingen en sterk stijgende militaire budgetten.
Door een gebrek aan betrouwbare data zijn er maar twee Russische bedrijven terug te vinden in de top 100. Sinds de Russische annexatie van de Krim is de transparantie over de resultaten van de militaire industrie fors gedaald. Voor de twee bedrijven waarvan de gegevens wel beschikbaar zijn (het staatsbedrijf Rostec, dat zeven wapenbedrijven groepeert en Obiednana sudnobudivna korporatsiia, internationaal bekend als United shipbuilding Corporation, een conglomeraat van diverse wapenbedrijven betrokken in de maritieme productie), is een omzetstijging van 40 procent opgetekend (totaal: 7,2 miljard dollar). Omdat een snelle overwinning die Rusland in Oekraïne dacht te behalen er niet kwam en omdat het Russische leger tegen het einde van 2022 aanzienlijke uitrustingsverliezen had geleden, zag het land zich verplicht om zijn wapenproductie op te drijven met bijhorende gestegen budgetten om de oorlogsinspanningen gedurende lange tijd te kunnen volhouden.
In Azië is China goed vertegenwoordigd in de top 100. De negen bedrijven haalden een gezamenlijke omzet van 103 miljard dollar, waarmee het land na de VS op de tweede plaats staat van de landen die in de lijst vertegenwoordigd zijn. Zuid-Korea en Japan zijn de andere twee belangrijkste militaire producenten in de regio met respectievelijk vier en vijf bedrijven. Japan heeft het grootste militair opbouwplan (schepen, raketten en vliegtuigen) sinds de Tweede Wereldoorlog goedgekeurd en wil in totaal 310 miljard dollar besteden aan het leger tussen 2023 en 2027.
In het Midden-Oosten is Israël de belangrijkste wapenproducent. De drie bedrijven (Elbit Systems, Israel Airospace Industries en Rafael) uit de lijst genereerden een omzet van 13,6 miljard dollar, een stijging met 15 procent. De brutale militaire campagne die Israël in Gaza voert, zorgde voor een sterk gestegen binnenlandse vraag. Elbit Systems haalde voor de periode van oktober tot december 2023 900 miljoen dollar aan bestellingen binnen. Israël is ook een grote wapenexporteur (plaats negen in de wereld) met Indië, de Filipijnen en de VS als belangrijkste klanten. Turkije telt evenzeer drie bedrijven die hun omzet zagen stijgen met 24 procent naar 6 miljard dollar in totaal. Turkije streeft er al enkele jaren naar om de wapenproductie zelfvoorzienend te maken met zowel een gegroeide binnenlandse vraag als een gestegen export, vooral naar Oekraïne. Droneproducent Baykar haalde zelfs 90 procent van zijn inkomsten uit de export. Het levert zowel direct als indirect – via derde landen – drones die in Oekraïne worden ingezet.
Kernwapenproductie
Alle kernwapenstaten moderniseren hun nucleaire arsenalen. Veel van de top 100-bedrijven zijn betrokken bij de ontwikkeling en productie van kernwapens. In de Verenigde Staten besliste de regering in 2015 om alle wapensystemen van de nucleaire triade in de daaropvolgende 30 jaar te vervangen. Daar hangt een prijskaartje aan vast van minstens 1.700 miljard dollar. Als het New START verdrag tussen de VS en Rusland – dat een beperking oplegt aan het aantal langeafstandsraketten – tegen februari 2026 niet verlengd wordt, valt te verwachten dat dit zal leiden tot een groei van investeringen in bijkomende kernkoppen en draagsystemen.
Rusland heeft zijn modernisering, die begon in de vroege jaren 2000, al bijna voltooid met nieuwe ICBM’s, nucleaire onderzeeërs en hypersonische strategische bommenwerpers.
In het Verenigd Koninkrijk staan BAE Systems en Rolls-Royce in voor productie van nieuwe nucleaire onderzeeërs. In dat land profiteren VS-bedrijven mee van de modernisering van het Britse kernwapenarsenaal dat volledig maritiem is.
In Frankrijk dezelfde trend. Verschillende bedrijven werken mee aan de modernisering van de nucleaire onderzeeërs (Naval Group, Thales, Safran, Airbus) en van de nucleaire luchtcapaciteit (Dassault, MBDA).
China vernieuwt de drie componenten van de nucleaire triade (lucht, zee en grond) wat bestellingen oplevert voor bedrijven als AVIC en CASC.
Gezien het groeiend belang van kernwapens in de militaire doctrines verwacht SIPRI dat het aandeel van de nucleaire productie in de omzet van wapenbedrijven verder zal toenemen. ICAN (de Internationale Campagne voor het Afschaffen van Kernwapens) berekende eerder al dat de uitgaven voor de kernwapenproductie voor het vijfde jaar op rij zijn gestegen naar 91 miljard dollar (een stijging met 13,4 procent in 2023 t.o.v. 2022). Het gros daarvan (51,5 miljard) is voor rekening van de VS.
De koersen van de aandelen van de wapenproducenten stijgen sterk
Het rapport van SIPRI zegt niets over de aandelenkoersen in de wapenindustrie. Volgens beursberichten doen die het uitzonderlijk goed. Een blik op de top vijf, die exclusief VS is, leert dat de waarde van de aandelen van Lockheed Martin (+56 procent), RTX (+45 procent), Northrop Grumman (+53 procent) en General Dynamics (+78%) de afgelopen vijf jaar sterk stegen. Alleen de aandelen van Boeing (dat in de sukkelende civiele luchtvaart actief is) tekenden een daling op (-41 procent).
