“Europa ziet meer af dan Rusland”
Straatsburg
Zo onbevreesd de Europese Unie was om de kant te kiezen van Oekraine toen de Russen binnenvielen 600 dagen geleden, zo onzeker is het of economische sancties wel het beoogde resultaat bereiken. De Unie stelt zich vragen of het wel de meest efficiënte weg bewandelt om Rusland aan de onderhandelingstafel te krijgen.
Vooral de conservatieven in het Europees Parlement (ECR) hameren op meer sancties en een drastischer aanpak van de ontwijkingsmogelijkheden. Het was de voormalige Poolse minister van Buitenlandse Zaken, Anna Fortyga, die fel van leer trok tegen de onmacht van Europa om zijn doel te bereiken: “We moeten dringend de druk opvoeren. Bij voorbeeld door de diamanthandel aan banden te leggen”. Zij kreeg steun uit onverwachte hoek: ook Kathleen Van Brempt (S&D) dringt erop aan te snijden in de steentjeshandel met Antwerpen. Fotyga bepleitte ook strafmaatregelen tegen Wit-Rusland, president Loekasjenko “is een handlanger van Rusland”.
De grootste fracties (EVP, S&D, Renew) waren nochtans ingenomen met de geschetste aanpak door commissaris van justitie Didier Reynders. Hij betoogde dat de sancties Rusland veel meer pijn doen dan het land aangeeft. “We staan nog altijd onverkort aan de kant van Oekraine. En we blijven dat doen zolang het nodig is. We zijn al aan het elfde, verzwarende sanctiepakket tegen Moskou toe. De Unie is erin geslaagd op korte termijn haar afhankelijkheid van Russische energie af te bouwen”.
Vlaams MEP Hilde Vautmans (Renew) deelt die mening wel, maar heeft bedenkingen: “Ik blijf op mijn honger zitten. Dat wel al elf strafpakketten moeten goedkeuren toont aan dat we niet streng genoeg waren van in den beginne. De namen van wie meehelpt om de boycot te omzeilen staan niet genoteerd. En er zijn landen – om Hongarije niet te noemen – die Poetin actief helpen om gaten te vinden in onze afweerscherm”.
Reynders ging niettemin door op zijn elan. Met de dooddoener dat de sterke stijging van de militaire uitgaven in Rusland en de minderinkomsten uit Europa sowieso het welzijn van de Russen niet ten goede komen. “Er is al een tekort van 15 miljard euro op de handelsbalans. De tegoeden, zo’n 300 miljard euro, zijn voor een derde in de Unie geblokkeerd. Alle middelen die Moskou moet steken in de stabilisering van zijn munt en zijn schuldgraad, kunnen niet naar de oorlogsinspanning gaan”. Het klopt dat de inflatie op een jaar tijd schrikbarend is verdubbeld tot boven de 16 %. De begroting is te krap om de militaire uitgaven te verwerken. Rusland is de facto in een oorlogseconomie beland. Reynders geeft wel toe dat er dringend werk moet gemaakt van de beteugeling der oligarchen en de bedrijven die door de mazen glippen van de handelsverboden. “Dat men omzeilt, bewijst dat de sancties werken”, opperde Reynders. Het Spaanse voorzitterschap van de Unie zoekt bij monde van Staatssecretaris voor Europese Zaken Pascual Rios naar een uniforme toepassing van de strafmaatregelen. Een sneer naar Hongarije, andermaal.
En opnieuw roerde Vautmans zich. “Het is allemaal heel mooi dat we nu ook een ‘faciliteit’ voor Oekraine ter waarde van 50 miljard hebben goedgekeurd. Voor de heropbouw van het land en versteviging van de democratie. Dat geld reikt maar tot 2027. Wie zegt dat de oorlog niet langer zal duren ? Poetin is zot, maar wij moeten niet naief zijn”. Haar collega van de EVP, de Litouwer Andrius Kubilius, sloeg aan het rekenen. “De Commissie heeft zelf berekend dat er de komende tien jaar 384 miljard nodig zal zijn. We kunnen maar best 300 miljard van bevroren Russische rekeningen confisceren om er te komen. Het reconstructieplan behelst trouwens geopolitiek nog meer. Ik stel daarom een apart Agentschap voor de Heropbouw van de Westelijke Balkan voor. Dat drijft de kosten op tot 500 miljard”.
Niet waterdicht
Reynders liet zich niet opjutten. Hij wil de schulden reorganiseren, en ook het gerechtelijk apparaat betrekken bij de operatie tegen Rusland. Want waterdicht is de boycot nog lang niet. Elk jaar nemen de Europese lidstaten nog voor 700 miljoen gas en olie af van Rusland, en verdient Moskou 2 miljard aan opslag en overslag. De conservatieve nationalist uit Estland, Jaak Madison, rekende zelfs voor dat mààndelijks twee miljard euro voor olie naar Rusland wegvloeit. Wie heeft er gelijk ?
Business Insider zag nochtans al op 16 april 2023 een grondige verschuiving van Ruslands energiepolitiek, van Europa naar Azië. Het vakblad lijkt Reynders gelijk te geven: “De handel tussen de eurozone en Rusland is ingestort. Volgens berekeningen van de Europese Centrale Bank is het handelsvolume sinds de start van de oorlog gehalveerd. (…) De uitvoer van ruwe olie per schip vanuit Rusland naar de Europese Unie is tussen februari en november 2022 met bijna 70 procent gedaald, wat neerkomt op een daling van 1,4 miljoen vaten per dag”.
Een lichtpunt voor de Unie is allicht dat Hongarije steeds sneller geïsoleerd raakt. De uitslag van de verkiezingen in Polen wijst op een onvermijdelijke wende, waardoor het land zich veel pro-Europeser zal opstellen dan onder Kaczyński’s PiS-partij de voorbije acht jaar het geval was.
Fiasco
Maar op de achterbanken van het parlement klinkt gemor. De fractieloze Italiaanse Francesco Donato (NI) ried de Unie aan op te houden met geld te pompen in Oekraine. “De boycot is een compleet fiasco”, zei ze. “Europa heeft zich danig in nesten gewerkt: de inflatie ging in een spiraal omhoog, we betalen ons blauw aan energie. De Russische economie is gezond. Zet in op een wapenstilstand, die duizenden levens kan redden in Oekraine. Dat is beter dan afstevenen op een totale nederlaag. Liever op kleine schaal verliezen, dan in een rampzalige afgrond te vallen”.
Dat defaitisme wordt nog niet ruim gedeeld. De twijfel wel. De conservatieve nationalist Jaak Madison uit Estland (ID) gelooft niet in de Europese benadering: “Geen enkele oorlog is met sancties gewonnen. De Russische bevolking staat niet op tegen het bewind. Ergo, deze oorlog kan alleen met de wapens beslecht worden”. De uiterst linkse Ier Mick Wallace was even hard: “Europa ziet meer af dan Rusland. Hoge rentes, voedselcrisis, energiecrisis, wooncrisis. In augustus ging Duitsland in recesssie, Rusland stak Duitsland voorbij”. Het ziet er naar uit dat ook in het Europees Parlement de extremen groeien, en het centrum afsmelt.
