Verjaardagen zijn goed om gebeurtenissen niet te vergeten en dat is dan weer goed om bepaalde politieke evoluties en ook vijandbeelden van vandaag in vraag te durven stellen. Op 22 juni 1941 ging operatie Barbarossa van start. De Duitse Wehrmacht lanceerde 76 jaar geleden dit aanvalsplan tegen de Sovjet Unie onder de codenaam van een Germaanse keizer van het Heilige Roomse Rijk. Frederic Barbarossa was een van de leiders van de Derde Kruistocht op het einde van de twaalfde eeuw. De bevelhebber van de Duitse Wehrmacht, generaal Franz Halder, schreef twee weken na de aanval in 1941 in zijn dagboek dat de oorlog tegen de Sovjet-Unie en het bolsjewisme gewonnen was.
gruwel
Zevenentwintig miljoen Sovjet burgers en soldaten stierven als slachtoffer in die oorlog 1941-45. Dat hoge dodental is nog slechts door weinigen gekend. Men mag aannemen dat vele mensen niet op de hoogte (meer) zijn van de ware omvang van de Duitse terreur in de drie en half jaar van haar barbaarse bezetting van Oost-Europa. Barbarossa behoort tot de grootste oorlogsmisdaden van de mensheid, de grootste gewelddadigheid van de moderne geschiedenis. Bijgevolg is 22 juni 1941 een belangrijke dag in de geschiedenis van Europa, het was de aanvang van een catastrofe die moeilijk te beschrijven valt.
Een groot invasieleger van nazi-Duitsland en bondgenoten stond paraat om het aanvalsplan te starten: 3,6 miljoen soldaten, ongeveer 3.600 tanks en meer dan 2.700 gevechtsvliegtuigen. De belangrijkste doelstelling voor Hitler was het uitroeien van het “joodse bolsjewisme”. De Sovjet -Unie mobiliseerde in de loop van de oorlog meer dan 30 miljoen soldaten. Het front strekte zich uit over een afstand van soms 3000 km.
Geen enkel ander land heeft in de tweede wereldoorlog zoveel burgers en soldaten verloren als de Sovjet-Unie. Volgens actuele schattingen verloren 26,6 miljoen Sovjets het leven, waarvan de helft burgers. Alleen al tijdens de het beleg van Leningrad (St. Petersburg) stierven rond de 1 miljoen inwoners. Dat is het dubbele van het aantal Duitse burgers dat door geallieerde luchtaanvallen op Duitse steden tijdens de ganse duur van de oorlog is omgekomen.
In de Tweede Wereldoorlog vonden 11,4 miljoen Sovjet soldaten de dood. In slechts twee oorlogsmaanden verloor het Rode Leger meer soldaten dan de Verenigde Staten en Groot-Brittannië over de ganse duur van de oorlog. Het Duitse invasieleger verloor het grootste deel van haar soldaten soldaten aan het oostfront, waar de hoofdmoot van het Duitse leger geconcentreerd was. Ook andere door de Wehrmacht en nazi’s gepleegde misdaden in de Sovjet- Unie zijn moeilijk in hun totaliteit in kaart te brengen. Nog nooit in de geschiedenis stierven zoveel krijgsgevangenen op zo een korte tijd als die in handen van de Duitse Wehrmacht van oktober 1941 tot mei 1942. Van de ongeveer 5,7 miljoen Sovjet krijgsgevangenen zijn 3,3 miljoen (37 procent) verhongerd, bevroren of doodgewoon geëxecuteerd. Ter vergelijking staat het cijfer van 3,5 procent van de Amerikaanse soldaten die in krijgsgevangenschap stierven. Op een willekeurige dag tijdens de herfst van 1941 stierven zoveel Sovjet krijgsgevangenen als de Britse en VS-gevangenen tijdens de ganse duur van de oorlog. Van de 3,5 miljoen Duitse militairen overleefden twee derde de gevolgen van gevangenschap in de sovjetkampen die voor velen tien jaar duurde.
2,8 miljoen krijgsgevangenen van het Rode Leger werden dwangarbeiders voor de oorlogsindustrie van nazi-Duitsland. Circa 60 miljoen Sovjetburgers ondergingen de Duitse bezetting, 16,5 miljoen werden geëvacueerd. Het aantal Duitse burgers die gedurende de tweede wereldoorlog hun heimat verloren wordt geschat op 12 miljoen.
koloniale oorlog
Bij het onderzoek over de oorlog verdringt men al te vaak de diepere gronden voor de Duitse overval op de Sovjet-Unie op 22 juni 1941, die een primaire economische doelstelling had, namelijk om Lebensraum in het oosten te veroveren.
Deze veldtocht was van in het begin als een racistische ideologische vernietigingsoorlog geconcipieerd. Hitler en zijn generaals waren daadwerkelijk van mening dat de volkeren uit de bezette gebieden in eerste instantie de verplichting hadden Duitsland economisch te dienen. Daarom kwam het erop aan om uit de bezette Russische gebieden te halen wat ze eruit te halen viel.
Twee dagen voor het starten van Barbarossa beklemtoonde Hitler het zuiver economisch aspect van de operatie: “Het doel moet zijn om in alle gebieden te halen wat om economische en om militaire reden voor het rijk nodig is”. Op 16 juli 1941 preciseerde hij zijn voorstellingen over het toekomstig lot van de bezette gebieden in het oosten : beheren en uitbuiten. In december 1941, bejubelde de leiding van de Dresdner Bank het amortisatie plan van de führer. De aanval op de Sovjet-Unie was zo een nieuw kapittel in de geschiedenis van koloniale oorlogen. Heinrich Himmler, SS Reichsführer, benadrukte de rassenideologische component van de oorlog en verklaarde: “Het is onze opgave om het oosten in de oude zin te germaniseren, dat betekent voor de aldaar wonende burgers ze van zuiver Duits bloed moeten zijn”.
vier utopieën
Vier utopieën lagen voor het Duitse rijk op 22 juni 1941 aan de grondslag van de operatie. Een Blitzkrieg die de Sovjet-Unie in enkele weken zou vernietigen. Een hongeroorlog die in enkele weken 30 miljoen mensen in de hongerdood zou jagen. Een Endlösung voor de Europese joden die van de aardoppervlakte moesten verdwijnen. Een “Generalplan Ost” dat de resten van de Sovjet-Unie tot een Duitse kolonie moest maken.
Zes maanden na het opstarten van Barbarossa stelde Hitler zijn doelstellingen bij, namelijk de fysieke vernietiging van de joden werd de prioriteit.
Verschillende documenten die voor de aanvang van de oorlog tegen de Sovjet-Unie opgesteld waren zijn een vast bestanddeel van het’ hongerplan’. Zo kan men in een akte een aantekening lezen van een bespreking van de staatssecretarissen dat 10 miljoen burgers in deze gebieden overbodig worden, zullen moeten sterven of naar Siberië moeten uitwijken. Het bovenvermelde ‘Generalplan Ost’ was de genocidestrategie voor de germanisering van het bezette Ostraum. Hierbij was het de doelstelling om 31 miljoen mensen te verdrijven of te vernietigen en 14 miljoen arbeidskrachten in de bezette gebieden te laten en eventueel te germaniseren.
mensenrechten
Vijf weken voor de start van Barbarossa schoof het Duitse legercommando de elementaire regels van oorlogsvoering aan de kant, het schiep zo de basis voor de volledige uitschakeling van burgerrechten in tijden van oorlog. De verordening stelde dat er geen vervolging zal zijn voor strafdaden gepleegd door de Wehrmacht tegen de burgerbevolking in de bezette gebieden. Zo liet men de gewelddaden tegen burgers en dorpen toe. Het was voor de officieren van de Wehrmacht het groen licht om executies tegen verdachte burgers te bevelen. Het was ook de richtlijn voor de behandeling van de politieke commissarissen van het Rode Leger die twee weken voor de start van de oorlog uitgegeven werd. De politieke commissarissen mochten niet als krijgsgevangenen beschouwd worden, maar moesten zonder proces standrechtelijk geëxecuteerd worden. Om deze dimensie beter te kunnen inschatten moet men weten dat toen de Communistische Partij van de Sovjet Unie ongeveer 2,5 miljoen leden telde.
Deze grootorde was in het Duitse Reich gekend. In 60 tot 80 procent van de Duitse divisies werd het ‘commissaris bevel’ in volle omvang uitgevoerd
erkenning
Qua morele en financiële herstelbetalingen voor de door het naziregime gepleegde misdaden heeft de Bondsregering, weliswaar laat, een schadevergoeding van 10 miljoen euro aan de overlevende slachtoffers gestemd. Vandaag leven er nog ongeveer 14.000 van de Sovjet krijgsgevangenen, die elk een schamele vergoeding krijgen van 2.500 euro. De historicus Wigbert Benz spreekt in verband met de uitdaging voor de herinneringscultuur, van een groteske verkeerde houding van de naoorlogse West-Duitse regeringen. Weliswaar stuurde bondspresident Joachim Gauck op de bevrijdingsverjaardag van de Duitse belegering van Leningrad een brief naar de Russische president Poetin. In dat schrijven verklaarde Gauck het volgende: “Duitsland is in zijn geschiedenis verantwoordelijk voor het leed van de inwoners van Leningrad en voor de brutale oorlogsvoering van haar soldaten, de einsatztruppen en SS-formaties”. Nochtans, in het bewustzijn van de Duitse bevolking speelt de belegering van Leningrad geen noemenswaardige rol. De zeventigste verjaardag van de Barbarossa operatie van juni 1941 was in elk geval geen thema voor de Duitse media.
Twee jaar geleden had de Duitse bondspresident enkele woorden in zijn toespraak over voor de Sovjet krijgsgevangenen. Hun lot, dood en lijdensweg is een van de grootste oorlogsmisdaden tijdens de tweede wereldoorlog. Maar Gauck is duidelijk terughoudend wat de Duitse premisse betreft van de miljoenen slachtoffers van het Duitse racisme ten opzichte van de Slavische volkeren. De journalist en auteur Jens Bisky van de Süddeutsche Zeitung stelde zich de vraag, waarom er in Duitslang tot op heden nog geen monument is voor de Sovjet krijgsgevangenen van de Wehrmacht? Het antwoord kan men in de naoorlogse geschiedschrijving vinden, het is simpelweg een blinde vlek in het Duitse bewustzijn.
Volgens de historicus Christian Streit is het proces van verdringing al begonnen tijdens de tweede wereldoorlog zelf: “De herinnering aan de Duitse aanval in juni 1941 en de toegepaste oorlogvoering en bezettingspolitiek werd bij de meeste soldaten en Duitse publieke opinie überhaupt ten overvloede bestempeld als een bloedige ‘verdedigingstrijd” tegen het Rode Leger. Barbarossa werd op deze wijze geütiliseerd als een verdedigingsoorlog.” Zo wordt de Duitse herinneringsvoorstelling en de opoffering van het zesde legerkorps door Hitler, de belegering en de uithongering van Leningrad heel stil.
Hoe zorgwekkend is het met het Duitse historisch bewustzijn over de rol en bijdrage van de Sovjet-Unie in de tweede wereldoorlog? In een opiniepeiling van het ICM Research op de vraag welk land in de WO II Europa bevrijd heeft, antwoordde meer dan de helft van de Duitsers dat de VS Europa van het fascisme verlost heeft, 17 procent noemde de Sovjet-Unie. Het resultaat van een recenter opinieonderzoek veranderde weinig aan het hoger vermeld resultaat 50 procent de VS en 24 procent de Sovjet-Unie.
de nieuwe koude oorlog
Het heeft decennia geduurd eer men in de Duitse Bondsrepubliek aandacht schonk aan deze misdadige aanval van Barbarossa. Dit jaar is het 76 jaar geleden dat Hitler de aanval lanceerde. Maar in tegenstelling tot de 70ste verjaardag van het einde van de oorlog mei 1945, waarbij veel toespraken gehouden werden, is de herinnering aan Barbarossa wel bijzonder bescheiden.
De machthebbers van de pro-fascistische regering in Kiev bekritiseerden de geplande herinneringsceremonie in de Berliner Dom, met de waarschuwing dat het een truuk is van Moskou om zo de aandacht af te leiden voor hun huidige misdadige handelingen in de Krim en Oost-Oekraïne.
Voor het Westen blijft Rusland inderdaad de hoofdfactor die de veiligheid van de Europa en de wereld bedreigt. Bijgevolg krijgt Rusland de rol van rivaal en vijand zodat de sancties kunnen verlengd worden en de spanning aan de Russische grens kan worden opgedreven. Een agressieve wapenwedloop kan dan gerechtvaardigd worden tot grote vreugde van de wapenindustrie.
We kunnen ons de vraag stellen bij het terugblikken op de gruwel en het menselijk leed van de Sovjet en andere volkeren tijdens de tweede wereldoorlog, of de Russen vandaag werkelijk oorlog willen? Vraag het aan de moeders, de weduwen en de kinderen die dierbaren verloren hebben.
De tweede fase van de koude oorlog die de NAVO nu heeft opgestart toont gelijkenissen met het door nazi-Duitsland uitgewerkt Barbarossa aanvalsplan. Het is gekenmerkt als een pleidooi voor militarisme en oorlogsprovocatie ter verdediging van onze waarden en belangen. Om de publieke opinie in het westen tot volgzame niet nadenkende loyaliteit te brengen voert zij enorme politieke mediacampagnes, voor de constructie va een vijandbeeld dat het goede tegen het demonische doet optreden. NAVO-maneuvers en multinationale NAVO-troepenaanwezigheid aan de Russische landsgrens wakkeren de koude oorlog aan. Deze NAVO-strategie wordt ons verkocht als een louter defensief project. De Amerikaanse militaire strateeg, Harman Ullmann, citeert in een artikel van UPI een Amerikaanse generaal die stelt dat het voor VS-leger de hoogste prioriteit is om Rusland af te schrikken en indien nodig om met een oorlog de Amerikaanse militaire superioriteit op te leggen.
Net zoals 76 jaar geleden.
