De bevrijding van Irak van het regime van Saddam was “zoals het genezen van kanker door de patiënt te doden”. Veertien jaar geleden, toen Amerika’s president George W. Bush de overwinning aankondigde vanop de USS Abraham Lincoln, beloofde hij een tijdperk van veiligheid, vrijheid, welvaart en democratie in Irak. Maar het vergt niet veel moeite om te zien dat geen enkele van die beloften gematerialiseerd werd – en recente cijfers bewijzen het.
Een onderzoeksteam van The New Arab heeft in april niet gepubliceerde gegevens (1) verkregen die de menselijke en economische kost van de mislukte, door de VS geleide bezetting van Irak, in kaart brengen. Juiste getallen en statistieken zijn moeilijk te verkrijgen, want 2017 was het tiende jaar op rij dat de Iraakse regering weigerde om cijfers over de slachtoffers van het geweld in het land te publiceren.
De regering heeft ook geweigerd om de resultaten van recente, door de VN gesteunde onderzoeken over onderwijs, gezondheidszorg, industrie en landbouw, openbaar te maken, wat nochtans een voorwaarde was voor een multi-miljard-dollar lening door het IMF. Waarschijnlijk zijn de Iraakse leiders bang dat de onderzoeksresultaten hen in een slecht daglicht zouden plaatsen.
De invasie en de daaropvolgende bezetting van Irak hebben onzekerheid, armoede en ellende voortgebracht en in plaats van één dictator, tientallen mini dictators.
“Vandaag zijn wij ervan overtuigd dat Bush het tegenovergestelde bedoelde toen hij die beloften maakte,” aldus Abu Tahsin. “Ik heb echt spijt van mijn overdreven optimisme in 2003, want Irak werd eeuwen terug in de tijd gekatapulteerd.”
De bevrijding van Irak van het regime van Saddam was “zoals het genezen van kanker door de patiënt te doden”, aldus Samir Ali, redacteur van The Voice of Freedom, een krant gepubliceerd door Amerikaanse troepen na de bezetting. “Honderdduizenden Irakezen werden gedood, miljoenen mensen leven in tenten en het land verkeert in een afschuwelijke situatie”, voegde hij eraan toe.
De cijfers: Dood en ontheemding
The New Arab was in staat om onthullende statistieken te verkrijgen van bronnen in de Iraakse ministeries, waaronder het ministerie van Binnenlandse Zaken, het Ministerie van Volksgezondheid, het Ministerie van Justitie en het Comité van veiligheids- en defensiebeleid in het parlement.
Tot 430.000 Irakezen werden gewelddadig gedood tussen 2003 en begin 2017, blijkt uit de cijfers, met de meeste slachtoffers in Bagdad, Diyala, Anbar, Salah al-Din, Nineve en de Babel provincies.
Het grootst aantal slachtoffers viel in 2006, toen 59.000 mensen werden gedood in terroristische aanslagen en moorden door de milities, in vergelijking met 38.000 tot 43.000 doden in het eerste jaar van de bezetting.
Het aantal gewonden in dezelfde periode bedroeg ongeveer 620.000, van wie een derde met levensbedreigende en permanente verwondingen. Tot 58.000 Irakezen bleven vermist in december 2016 en 271.000 gedetineerd, waarvan er ongeveer 187.000 nog niet voor de rechter zijn verschenen.
Tot 3,4 miljoen Irakezen zijn gevlucht naar 64 landen. Er zijn ook 4,1 miljoen binnenlandse ontheemden, waaronder 1,7 miljoen die in kampen wonen, verspreid over heel Irak. Tot 5,6 miljoen Irakezen tussen de leeftijd van 0 tot 17 jaar zijn weeskinderen, terwijl 2 miljoen Iraakse vrouwen tussen 14 en 52 jaar weduwe zijn.
De cijfers: Armoede en werkloosheid
Uit dezelfde gegevens blijkt dat tot 6 miljoen Irakezen analfabeet zijn. De werkloosheid is gestegen tot een gemiddelde van 31 procent, met de hoogste percentages in Anbar, Diyala en Babel, gevolgd door Bagdad, Karbala en Nineveh.
Tot 35 procent van de Iraakse burgers leeft onder de armoedegrens (minder dan $ 5 per dag). Tot 6 procent is verslaafd aan verdovende middelen. En tot 9 procent van de kinderen (onder 15 jaar) is aan het werk in plaats van op de schoolbanken (75% volgens het WFP onderzoek – zie hierna).
De gezondheidszorg vergaat het al even slecht, zowel in termen van kwaliteit als qua kosten. Er is nu nog maar één ziekenhuisbed per 1.000 Irakezen. Gratis gezondheidszorg behoort het verleden. Bijna 40 ziekten en epidemieën hebben zich verspreid over het land, met inbegrip van cholera, polio en hepatitis, terwijl kankers en aangeboren ziekten pijlsnel de hoogte zijn ingegaan.
Volgens bronnen in het Iraakse Ministerie van Planning zijn 13.328 fabrieken stilgelegd sinds de bezetting. Irak vertrouwt nu op de invoer voor voedsel, bouwmaterialen, en diverse noodzakelijke benodigdheden. En de ooit zelfvoorzienende landbouwsector ligt op apegapen, want de bewerkte landbouwoppervlakte in Irak is gedaald van 12 miljoen hectare tot 3 miljoen hectare.
Cijfers uit hetzelfde Ministerie tonen aan dat Irak 2,6 miljoen extra woningen nodig heeft om het tekort aan huizen op te vangen. In de onderwijssector zijn 9.000 van de 14.658 scholen geheel of gedeeltelijk vernield en er zijn 11.000 bijkomende scholen nodig om tegemoet te komen aan de onderwijsbehoeften van de schoolgaande jeugd.
De financiële schuld van Irak bedraagt $ 124 miljard bij 29 verschillende landen, het IMF, en zes westerse oliemaatschappijen.
Ook schrijnend is dat Irak nu de thuisbasis is van 126 lokale en buitenlandse beveiligingsfirma’s en 73 verschillende gewapende milities met 117.000 strijders.
Farid Saadi, secretaris van de Interim Raad van Irak in 2003 na de invasie, zei dat veel van zijn collega’s nu spijt te hebben ooit in die Raad te hebben gezeteld. “Saddam Hoessein was geen goed mens, de mensen waren blij om van hem af te zijn. Maar degenen die na hem kwamen deden het volk terug verlangen naar de dagen onder Saddam.”
Nog meer cijfers
Uit een rapport van Amnesty International (2) op 11 april blijkt dat Irak figureert in de top vijf in de wereld wat het aantal doodstraffen betreft. Het rapport vermeldt dat Irak een van de landen is waar de doodstraf volgt op bekentenissen die worden afgedwongen door foltering.
Irak is het land met het grootst aantal slachtoffers van terrorisme (3), volgens de meest recente Global Terrorism Index. Irak, Afghanistan, Nigeria, Pakistan en Syrië zijn goed voor 72 procent van alle sterfgevallen als gevolg van terrorisme in 2015. En de cijfers zullen ongetwijfeld nog gestegen zijn in 2017.
Mercer is ’s werelds grootste human resources adviesbureau. Het hoofdkantoor is gevestigd in New York City. Sinds 2010 publiceren zij hun jaarlijkse studie: “The Mercer Quality of Living”, een onderzoek naar de ‘meest leefbare stad’. Bagdad werd als laatste gerangschikt: het is de minst leefbare stad op de planeet (4). In de ranking van 2015 staat Bagdad nog steeds op de 230ste en laatste plaats. En ook in de rankings van 2016 en 2017 blijft Bagdad op de laatste plaats figureren.
De in 2007 gelanceerde Global Peace Index (GPI) (5) rangschikt landen jaarlijks op basis van rust, vrede en geweld. Van de 144 onderzochte landen in haar verslag van 2009 werd Irak als laatste gerangschikt, Afghanistan voorlaatste. In 2017 staat Irak op plaats 161 van 163 landen. In de Reputation Institute’s 2011 Country RepTrak, een jaarlijkse studie die de publieke perceptie meet van landen in de hele wereld, werd Irak als 50ste en laatste gerangschikt.
Volgens de studie heeft de bezetting van het land geleid tot welig tierende corruptie en vriendjespolitiek in de regerings- en openbare instellingen, in onvoldoende water- en elektriciteitsvoorzieningen, veel erger dan onder het regime van de voormalige president Saddam Hussein. De studie bevestigt dat de massale financiële fraude in overheidsinstellingen de levensstandaard van het Iraakse volk ernstig heeft beschadigd. De helft van hen leeft onder de armoedegrens, volgens de VN-statistieken. In de studie van 2017 is Irak nog steeds als 70ste en laatste gerangschikt.
Ook de archeologische sites hebben onherstelbare schade opgelopen. De vernietiging van het cultureel erfgoed door “terroristen”, op 23 maart omschreven als “culturele zuivering” (6) door de directeur-generaal van de Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur (UNESCO), Irina Bokova, is een oorlogsmisdaad. Volledig akkoord. Maar zijn de plunderingen en beschadigingen door de coalitietroepen dat dan niet?
Het onderwijs in Irak wordt sinds de invasie in 2003 geconfronteerd met een ongekende crisis o.a. door een gebrek aan schoolgebouwen en faculteiten. Steeds meer studenten verlaten vroegtijdig de schoolbanken, en 18% van de bevolking is analfabeet (7). De universiteit van Kufa verklaarde op 6 september 2016 dat het op de 701ste plaats gerangschikt was van beste universiteiten ter wereld, volgens de QS World University Rankings. Dit is goed nieuws voor de reputatie van universiteiten van het land, omdat de meeste Iraakse universiteiten niet zijn opgenomen in de wereldwijde lijsten van universiteiten. Toch betekent deze prestatie niet dat Iraakse universiteiten hun problemen, met name de vraag van studenten voor een verbetering van het onderwijs, hebben overwonnen. Er zijn vrij veel studentenprotesten voor de verbetering van het onderwijs, zowel in het noorden als het zuiden van het land. De universiteiten in Irak worden nog steeds geplaagd door slecht beheer, corruptie en sektarisme. Een verbetering van de toestand is niet onmiddellijk in zicht, wel integendeel.
Onderzoek door World Food Program
Een gezamenlijk rapport van het VN agentschap World Food Program (WFP) (8)en de Iraakse regering, gepubliceerd op 10 april 2017 waarschuwt dat meer dan de helft van de Iraakse gezinnen een risico van voedselonzekerheid lopen. Zij kunnen geen verdere schokken opvangen zoals conflicten of verhogingen van de prijzen van basisvoedsel.
Het rapport, dat een van de meest robuuste voedselveiligheidsstudies bevat die ooit in Irak werden uitgevoerd, waarschuwt voor ongekende niveaus van kwetsbaarheid en geeft belangrijke aanbevelingen om een hongersnood in het land te voorkomen.
“The Comprehensive Food Security and Vulnerability Analysis zou de leidraad moeten zijn om de werkzaamheden van de overheid, beleidsmakers en hulpverleners te sturen in het hele land, om de voedselveiligheid en de voedselstatus van elke Irakees te verbeteren, zodat niemand wordt achtergelaten”, aldus Sally Haydock, WFP Representative and Country Director in Irak.
Uit de studie, die voor het offensief in Mosoel werd uitgevoerd en niet de recente voedselonzekerheid omvat van mensen op de vlucht uit de conflictgebieden, bleek dat 2,5 procent van de Irakezen weinig of geen voedsel hebben. Bijna 75 procent van de kinderen onder de leeftijd van 15 gaan uit werken om hun families te helpen in plaats van naar school te gaan.
Uit de analyse bleek dat 53 procent van de residentiële bewoners en 66 procent ontheemden kwetsbaar zijn voor voedselonzekerheid. De prevalentie van voedselonzekerheid was twee keer zo hoog onder binnenlands ontheemde gezinnen dan bij degenen die nog in hun huis wonen. De hoogste concentratie van voedselonzekerheid werd gevonden in het zuidelijke deel van het land, met name in Noord-Muthanna en gedeelten van Salah al-Deen.
Sinds juni 2014 zijn meer dan drie miljoen Irakezen ontheemd door conflict. In samenwerking met de overheid, biedt WFP maandelijks voedselpakketten aan 1,5 miljoen van de meest kwetsbare ontheemden in alle 18 provincies door middel van een financiële bijstandsprogramma en maandelijkse familierantsoenen.
VN trekt aan alarmbel
Sinds het begin van de militaire operaties om Mosul te heroveren zes maand geleden, zijn bijna een half miljoen mensen uit hun huizen verdreven.
“De enorme omvang van de burgers die nog steeds op de vlucht zijn uit Mosoel stad is onthutsend”, zegt Lise Grande, de humanitaire coördinator voor Irak (9).
“Onze ergste vrees toen de gevechten begonnen, was dat tot een miljoen burgers Mosoel zouden ontvluchten. Nu hebben al meer dan 493.000 mensen de stad verlaten, en ze hebben bijna alles achtergelaten,” zei mevrouw Grande.
De VN schat dat er nog 500.000 mensen in IS-gecontroleerde wijken blijven in het westen van Mosoel, met inbegrip van 400.000 in de dichtbevolkte oude stad. Humanitaire organisaties werken rond de klok om noodhulpsites en kampen uit te breiden die de honderdduizenden die mogelijk in de komende dagen en weken Mosoel nog ontvluchten een schuilplaats kunnen bezorgen.
“In Mosoel hebben we onze operationele grenzen bijna bereikt,” aldus mevrouw Grande. “1,9 miljoen mensen hebben levensreddende hulp ontvangen sinds de gevechten begonnen. Organisaties in de frontlinie verstrekken voedsel, water, onderdak, noodpakketten, medische ondersteuning en psychosociale diensten. We bereiken zowel gezinnen die zijn gevlucht als families die zijn gebleven.”
“We doen alles wat we kunnen, maar dit is een lange strijd en de aanval op de oude stad is nog niet begonnen,” aldus mevrouw Grande. “De strijd in het westen van Mosoel is heel anders en veel moeilijker dan in de oostelijk gedeelte. Er zijn meer gewonden, huizen worden verwoest, zeer snel slinkende voedselvoorraden en gezinnen lopen een ernstig risico, omdat er niet genoeg drinkwater is. Burgers in Mosoel worden geconfronteerd met ongelooflijke, angstaanjagende risico’s. Ze worden beschoten, er zijn artilleriebarrages, voorraden van families raken uitgeput, medicijnen zijn schaars en water is afgesneden. Niets is belangrijker dan de bescherming van de burgers”.
Volgens het internationaal humanitair recht zijn alle partijen in het conflict verplicht om al het mogelijke te doen om de burgers te beschermen, ervoor te zorgen dat ze de hulp krijgen die ze nodig hebben en de schade aan de civiele infrastructuur te beperken.
Rules of Engagement versoepeld
In de afgelopen maanden voelde Washington blijkbaar een dringende noodzaak om de aandacht van de wereld af te leiden van de verwoestende bombardementen in Mosoel, om zo het grote aantal slachtoffers onder de bevolking te verbergen. Misschien was dit wel één van de belangrijkste redenen voor de nieuwe campagne om Bashar Assad omver te werpen en in diskrediet te brengen.
Maar alle moeite die de VS doet om het eigen falen te verbergen is in feite zinloos. De operatie van ‘terrorismebestrijding’ in Mosoel duurt nu al langer dan 6 maanden. Volgens het Pentagon is het aantal verliezen onder de coalitietroepen al minstens 9.000 en 1.600 stukken militair materieel werden vernietigd. Natuurlijk zijn de meeste militaire slachtoffers soldaten van het Iraakse leger. Maar we moeten niet vergeten dat de Iraakse militairen onder het bevel staan van generaals van de internationale coalitie. Dus alle verliezen tijdens de aanval van Mosoel zijn het resultaat van het Amerikaanse commando.
Het is geen geheim dat de Amerikaanse luchtaanvallen leiden tot een dagelijkse toename van het aantal burgerslachtoffers. Gezien het feit dat dit alles gebeurt onder de bescherming van de Verenigde Staten, stelt zich de vraag hoe effectief Washington is in de strijd tegen het terrorisme, als het de verliezen onder de burgerbevolking niet kan beperken. De “rules of engagement” werden immers versoepeld door Trump. Onder Rules of Engagement (ROE) (10) verstaat men de regelgeving die bij operaties van leger of politie wordt gehanteerd voor de toepassing van geweld bij gewapende confrontaties. De invulling verschilt van land tot land en van organisatie tot organisatie, maar dient wel te voldoen aan algemeen aanvaarde, internationale wetgeving. De Engelse term wordt onvertaald gebezigd. ROE bepalen wie in het gevecht welke doelen of potentiële doelen onder vuur mag nemen.
Officieren waren zeer kritisch (11) in het verleden over de regels van de regering-Obama, omdat veel verzoeken tot luchtaanvallen werden afgewezen vanwege het risico voor burgerslachtoffers. Een officier vertelde echter dat het vandaag de dag veel gemakkelijker is geworden om luchtaanvallen te laten goedkeuren. Donald Trump heeft aangegeven dat onder zijn presidentschap de goedkeuring voor luchtaanvallen zal worden gedelegeerd aan het Pentagon en bevelhebbers op het terrein.
Chris Woods, directeur van Airwars (12), een non-profit organisatie die gemelde burgerslachtoffers van luchtaanvallen in Irak en Syrië optekent, zei dat het aantal gemelde burgerslachtoffers was gestegen van 465 in december 2016 tot 1058 in maart van dit jaar. En dat is maar een fractie van het werkelijk aantal slachtoffers.
Laten we vooral niet vergeten dat ook België deelneemt aan de luchtaanvallen en dus verantwoordelijk is voor de schade en burgerslachtoffers die de Belgische F16’s maken.
Kan het vertrouwen nog worden hersteld?
Misschien wel de ergste schade die IS heeft toegebracht is dat ze de structuur en sociale cohesie van de samenleving van Irak nog meer hebben ontwricht, dat ze de bestaande spanningen tussen de diverse gemeenschappen nog hebben verhoogd en het sektarisch geweld naar een nieuw niveau getild.
In de dodelijke spiraal van sektarisch geweld, die miljoenen mensen op de vlucht heeft gedwongen sinds 2014, werden soennitische gemeenschappen collectief beschuldigd van steun aan de gruwelijke misdaden van IS en worden zij nu het slachtoffer van frequente wraakacties door steeds machtiger wordende sjiitische milities, met de medeplichtigheid of de instemming van de Iraakse regeringstroepen en de autoriteiten.
De twee meest voorkomende vorm van misbruik zijn: moord door executie of verdwijning van soennitische mannen, individueel of in groepen, nadat ze worden ontvoerd uit hun huis of werkplek of aan checkpoints. In de gevallen waarin de gekidnapte mannen toch werden vrijgelaten worden families gedwongen om losgeld te betalen voor hun vrijlating. De andere vorm van misbruik is de vernietiging van de soennitische dorpen die worden heroverd op IS en het verbannen van de soennitische bewoners uit de heroverde gebieden. Etnische zuiveringen dus.
Het Irak dat vandaag is ontstaan na twee en een half jaar van bloedvergieten en chaos is een land dat meer gebroken en bitter verdeeld is dan ooit. Rivaliserende facties zijn vastbesloten om elkaar te vernietigen en houden geen rekening met de burgerbevolking, die de dupe geworden is van het conflict. Nu IS wordt verdreven uit meer en meer Iraaks grondgebied, hebben veel gemeenschappen van wie de huizen en dorpen zijn verwoest, weinig reden tot vieren. Het herstel van het vertrouwen tussen de gemeenschappen zal net zo belangrijk zijn als de fysieke wederopbouw van het land…. als dat vertrouwen ooit nog zal kunnen hersteld worden.
Maar om vertrouwen te creëren, moet het wapengekletter stoppen. Laat de kanonnen zwijgen en hou die gevechtsvliegtuigen aan de grond.
Deze tekst verscheen eerder in De Wereld Morgen:
http://www.dewereldmorgen.be/artikel/2017/04/18/14-jaar-na-de-invasie-irak-op-sterven-na-dood
Voetnoten
(1) https://www.alaraby.co.uk/english/indepth/2017/4/9/fourteen-years-after-us-led-occupation-iraq-a-dead-cancer-patient
(2) http://www.iraqinews.com/features/amnesty-puts-iraq-among-worlds-biggest-executioners/
(3) http://visionofhumanity.org/indexes/terrorism-index/
(4) https://www.imercer.com/content/mobility/quality-of-living-city-rankings.html
(5) http://visionofhumanity.org/indexes/global-peace-index/
(6) http://www.unmultimedia.org/radio/english/2017/03/cultural-cleansing-by-terrorists-is-a-war-crime-unesco-chief/#.WPaLhPR97rd
(7) http://al-monitor.com/pulse/originals/2017/01/iraq-education-schools-students-abadi.html
(8) http://www.wfp.org/news/news-release/more-half-iraqs-population-risk-food-insecurity-government-wfp-analysis
(9) http://reliefweb.int/report/iraq/nearly-half-million-civilians-have-fled-mosul-fighting-began-six-months-ago-hundreds
(10) http://nl.milpedia.org/wiki/Rules_Of_Engagement
(11) http://www.inquisitr.com/4133505/trumps-mosul-attack-left-up-to-300-civilians-dead/
(12) https://airwars.org/news/international-airstrikes-and-civilian-casualty-claims-in-iraq-and-syria-march-2017/